Xolatini tuzatish

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari misolida Pisa testlari bilan ishlash.

Boymurodova Dilbar To‘raqulovna,

Samarqand viloyati Bulung‘ur tumani

23-maktab kimyo fani o‘qituvchisi

Tabiatda kundalik hayotda sodir bo'ladigan ko'pchilik kimyoviy jarayonlar oksidlanish va qaytarilish jarayonlaridir. Kimyoviy reaksiyalarni elementlarning oksidlanish darajasiga qarab, reaksiyalarni ikki turga bo'lamiz:

1) Oksidlanish darajasi o'zgarmasdan boradigan jarayonlar

2) Oksidlanish darajasi o'zgarishi bilan baradigan jarayonlar - oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

Ko'pchilik kimyoviy reaksiyalarda reaksiyaga kirishuvchi moddalar tarkibidagi elementlarning oksidlanish darajasi (valentligi) reaksiya natijasida o'zgarmaydi.

Na₂SO₄+BaCl₂=BaSO₄+ 2NaCl

Boshqa turdagi reaksiyalarda elementlarning oksidlanish darajasi o'zgaradi.

CuSO₄+Zn = ZnSO₄ +Cu

Cu⁺² -2e= Cu⁰ Zn⁰ – 2е- = Zn⁺²

Neytral atomlar elektron Yo'qotishi natijasida musbat zaryadlangan ionga aylanadi va nechta elektron bergan bo'lsa o'shancha musbat oksidlanish darajasi namoyon qiladi. Atomlarning elektron berish jarayoni oksidlanish deyiladi.

Atomlararo yoki molekulalararo oksidlanish – qaytarilish reaksiyalari:

Oksidlovchi va qaytaruvchi atomlar alohida atomlar yoki molekulalar tarkibida bo’ladi.

Cr+H₂SO₄ → Cr₂(SO₄)₃+SO₂+H₂O

Cu₂S+HNO₃ → Cu(NO₃)₂+H₂SO₄+NO+H₂O

Ichki molekulyar oksidlanish – qaytarilish reaksiyalari:

Oksidlovchi va qaytaruvchi atomlar bitta molekulaning tarkibida bo’ladi.

2KMnO₄ → K₂MnO₄+MnO₂+O₂

2KClO₃ → 2KCl+3O₂

Disproporsiyalanish reaksiyalari:

Elementning bir xil oksidlanish darajasidan  ayni oksidlanish  darajasidan biri 

yuqori,  ikkinchisi quyi bo‘ lgan  ikki xil oksidlanish  darajasiga o’tishi bilan boradigan reaksiyalar.Reaksiyada shu element  ham oksidlovchi, ham qaytaruvchilik vazifasini  bajaradi.

Sinproporsiyalanish reaksiyalari: Elementning ikki xil oksidlanish darajasidan ayni oksidlanish darajalariga nisbatan o’rtacha qiymatda bo’lgan bir xil oksidlanish darajasiga o’tishi bilan boradigan reaksiyalar. Reaksiyada shu element ham oksidlovchi, ham qaytaruvchilik vazifasini bajaradi.

1.