Xolatini tuzatish

BOSHLANG`ICH SINFDA GEOMETRIK SHAKLLARNI O`RGANISH

Andijon viloyati Jalaquduq tuman 22-umumiy

o`rta ta`lim maktabining matematika fani o`qituvchisi

Yusupova Cho`lpanoy Turgunbayevna

Geometrik material to’rt yillik boshlang’ich maktabning birinchi sinfida mustaqil bo’lim qilib ajratilmaydi. Ammo uning bayonida ma’lum mantiq kuzatiladi. Chunonchi, bolalarni ular uchun yangi bo’lgan geometric shakl, masalan, doira yoki uchburchak bilan tanishtirishda o’qituvchi u shakllarning modellarini ko’rsatib, “Bu–doira, bu esa –uchburchak” deydi. Shundan keyin u stol tekisligida (sirtida) doira qanday oson dumalashini, uchburchak esa dumalamasligini (burchak halal berishini) ko’rsatadi. So’ng amaliy mashg’ulotlar o’tkaziladi, bunday mashqlarni bajarishda bolalar yangi shakllar va ularning nomlari bilan ishlaydi.

O’quvchilarning faoliyatlari bilan bevosita bog’liq bo’lgan har xil amaliy mashqlarni bajarishda geometrik materialni o’zlashtirish bo’yicha katta samaradorlikka erishiladi. Faoliyatning bu turlari programmada bunday konkretlashtirilgan: cho’plar bilan ishlash, geometric shakllar tayyorlash, ularni chizish, qiyish va boshqalar.

Quyidagi har xil mashqlarni bajarishda sanoq cho’plaridanfoydalaniladi:

1.Shaklga diqqat bilan qarang. Nechta cho’pdan tuzilganligini sanab chiqing. Huddi shunday shaklni stol ustida cho`plar yordamida tuzing.

2.Cho’plardan kvadrat va uchburchaklar tuzing. (Savollar: “Kvadrat tuzish uchun necha dona cho’p kerak bo’ldai? Uchurchak uchun–chi? Nega? Shakllarning tomonlarini, burchaklarini, uchlarini ko`rsating”).

3.Katta va kichik kvadrat tuzing. (Savollar: “Katta kvadratning har bir tomoni nechta cho’pdan tuzilgan? Butun kvadrat nechta cho’pdan iborat? Nega kvadratning chap, o’ng, ustki va ostki tomonlari bir xil miqdordagi cho’plardan tuzilgan?”).

5. 
   ta cho’pdan 2 ta uchburchak tuzing.
   

7. 
   ta cho’pdan 2 ta teng kvadrat tuzing.
   

7. 
   ta cho’pdan 3 ta uchburchak tuzing.
   

9. 
   ta cho’pdan 4 ta uchburchak tuzing .
   

5.10ta cho`pdan 3 ta kvadrat tuzing.

6.5ta cho’pdan 1ta kvadrat va 2 ta uchburchak tuzing.

9. 
   ta cho’pan 1 ta kvadrat va 4 uchburchak tuzing.
   

8.10 ta cho’pdan 2 ta –katta va kichik kvadrat tuz (kichik kvadrat katta kvadrat ichida 2 ta cho’pdan tuziladi).

Bu masalalarni hal qilish uchun bir shaklni ikkinchi shaklga qo’shimcha qilib tuzish, qo’shish usullarini bilib olish kerak. Bunday topshiriq olganlaridan keyin bolalar 2 ta alohida uchburchak va kvadrat tuzishga harakat qiladilar. Bir qator natijasiz harakatlardan keyin bir uchburchakka ,kvadratga boshqalarini qo’shimcha qilib tuzish kerakligini tushunadilar. Buning uchun esa 2, 3 ta cho’p yetarli bo’lishini bilib oladilar.

1-sinfda bir shaklni boshqasiga aylantirishga (ko’pincha shakldagi kvadratlarni uchburchakka) katta ahamiyat beriladi. Bu hollarda sanoq cho’plari bolalar uchun va jadvallarda tasvirlangan grafik masalar o’qituvchi uchun material bo’lib xizmat qiladi.

Ish bunday o’tkaziladi. O’qituvchi bolalarga shakl tasvirlangan jadvalni ko’rsatadi. 1-rasm va cho’plardan shunday shakl tuzishni taklif qiladi. Shundan keyin bunday deydi: “Bu masala. Uni yechish uchun nima qilish kerakligini eshiting. Bitta yo’nalish poloska hosil bo’lish uchun nima qilish kerakligini o’ylab ko’ring, so’ngra cho’plarni oling”.

Masala yechib bo’lganidan keyin o’qituvchi bolalardan birini doska oldiga chiqaradi. U masalani qanday yechish kerakligini ko’rsatadi va gapirib beradi. Pedagog o’qituvchilarning to’g’ri javoblarini ma’qullaydi (Bu masalada bolalar ichkaridagi 4 ta cho’pni olib qo’yadilar).