Xloroplastlarning tuzilishi

FIKOBILINLAR. Suv ostida yashovchi o`simliklarda xlorofill "a" va karotinoiddardan tashқari maxsus pigmentlar ham borki, udarga fikobilinlar kiradi. Yaxshi o`rganilganlari fikoeritrin va fikotsianindir.
Fikoeritrin (SN₄O)₁ —қizil suvutlarining pigmentidir. Kizil rangga ega. Fikotsianin (S₃₄N₄₂MO) - kuk-yashil suv utlari-ning pigmenti bo`lib, kuk rangga ega. Fikobilinlar - bu murakkab Oqsillardir. Ularning tarkibiga ochik. zanjir o`olida birlashgan turtta pirol xalkasi kiradi. Bu o`alkalar ko`sh boglar orkali tutashgan Ularning molekulasida metall atomi yuk.. Bu moleku-lalar ok,sillar bilan mustax.kam birikma hosil k.iladiki, ularni faқat қaynatib yoki kuchli kislota ta`sirida parchalash mumkin. Fikobilinlar yorurlik spektridan ma`lum tulk.in uzunligiga ega nurlarni yutadi va xlorofill "a" ga yetkazib beradi. Fikoeritrinlar asosan tulkin uzunligi 498 nm.dan 508 nm,gacha, fikotsianinlar 585 nm.dan 630 nm.gacha bo`lgan nurlarni yutadilar. CHukzrsuv ostida o`suvchi o`simliklar uchun bu pigmentlarning roli juda katta. Chunki suvning Yuqorii kotlami xlorofill molekulalari k.abul k.ilishi mumkin bo`lgan қizil nurlarni yutib қoladi. Masalan, dengiz va okeanlarda 34 m chukurlikda kizil nurlar tuda yutilib krladi, 177 m chukurlikda sarik. nurlar, 322 m.da esa yashil nurlar, chukurlik 500 m ga yetganda kuk-yashil nurlar ham tula yutilib krladi. Umuman, fikobilinlar tomonidan yutilgan yeruglik energiyasidan 90 foizga yakini xlorofill "a" ga yetkazib beriladi.
Xloroplastlar faqat oʻsimliklar va fotosintez qiluvchi suv oʻtlarida uchraydi. (Odamlar va boshqa hayvonlarda xloroplastlar mavjud emas.) Xloroplastning vazifasi fotosintez deb nomlanuvchi jarayonni amalga oshirishdir.
Fotosintezda yorugʻlik energiyasi toʻplanib, karbonat angidriddan uglevod hosil qilish uchun ishlatiladi. Fotosintezda hosil boʻlgan uglevod oʻsimlik hujayrasi tomonidan ishlatilishi yoki oʻsimlikxoʻr hayvonlar (odamlar ham) tomonidan isteʼmol qilinishi mumkin. Ushbu uglevod tarkibidagi energiyaning ajratib olinishi oʻsimlik va hayvonlar hujayralarining mitoxondriyalarida sodir boʻladi.
Xloroplastlar hujayra sitozolida joylashgan disk shaklidagi organellalardir. Bu organellalar tashqi va ichki membranalarga ega va ular orasida membranalararo boʻshliq mavjud. Ushbu qoʻshqavatli membranadan soʻng, markazda kattakon boʻshliqni koʻrishimiz, boʻshliqning ichidan esa membrana disklarini topishimiz mumkin. Bu membrana disklarini tilakoid, ularning oʻzaro bogʻlangan toʻplamini esa grana deb ataymiz.

Xloroplastlarning tashqi, ichki membranasi, intermembrana boʻshligʻi, stroma va tilakoidlarning grana deb nomlanuvchi toʻplami koʻrsatilgan rasm.
_Manba: Kelvin Maning Chloroplast mini (Xloroplast) nomli grafik materiali oʻzgartib olindi (CC BY 3.0)._
Oʻsimliklar bargiga yashil rang beruvchi xlorofill pigmenti yuqorida taʼkidlab oʻtilgan tilakoidning membranasiga oʻrnashgan boʻladi va aynan u yorugʻlik energiyasini yutilishida asosiy oʻrin egallaydi. Tilakoid disklarining ichidagi boʻshliq lyumen deb atalsa, tilakoidning tashqi tarafidagi suyuq modda bilan toʻlgan xloroplast boʻshligʻi stroma deyiladi.
Siz xloroplast, xlorofill va fotosintez haqida batafsil maʼlumotni fotosintez maqolasidan bilib olishingiz mumkin.