Xix asr oxiri – XX asr boshlarida Italiya Italiyaning siyosiy tuzumi

XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Italiya

Italiyaning siyosiy tuzumi

Fransiyaning Prussiya bilan urushda yengilishi
Italiyani to‘la birlashtirish yo‘lidagi
oxirgi to‘siqni bartaraf etishga imkon berdi.

1870-yilning 3-oktabrida Fransiya qo‘shini himoyasida bo‘lgan italyan qo‘shini tomonidan egallangan Rim shahri Italiya qirolligi poytaxtiga aylantirildi.

Rim shahri Italiya

Papa hokimiyati Vatikan saroyi bilan cheklab qo‘yildi. Bungacha papa Piy IX Rim shahrining Italiyaga qo‘shilishiga qarshilik qilayotgan va uni Fransiya armiyasi himoya qilayotgan edi.

Papa Piy IX

Qirol Viktor Emmanuil II qonun chiqaruvchi hokimiyatni parlament bilan bo‘lib oldi. Senatorlar qirol tomonidan umrbod muddatga tayinlanar edi.

Viktor Emmanuil II

1871-yilda cherkov va davlat munosabatini tartibga soluvchi qonun qabul qilindi.

1906-yilda tashkil topgan „Fiat“ aksiyadorlik jamiyati kimyo, rezina, mashinasozlik, elektr, avtomobil sanoati va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarishda tezda ustunlik mavqeyini egallab oldi.

Birinchi jahon urushiga qadar Italiya agrar mamlakatligicha qolib, ishga yaroqli aholisining ko‘pchiligi qishloq xo‘jaligida band edi.

Ijtimoiy harakat

Italiya xalqi o‘z ahvolini yaxshilash va o‘z haq-huquqlari uchun
kurash olib borishga majbur bo‘lgan. Bu kurash oqibatida, 1892-yilda Italiya Sotsialistik partiyasi tuzildi.
Italiya Sotsialistik partiyasi belgisi

1903—1914-yillarda (orada ma’lum uzilishlar bilan) Italiya hukumatini o‘z davrining mashhur siyosiy arbobi J. Jolitti boshqardi.

J. Jolitti

Tashqi siyosat

Ittifoqchilarga ega bo‘lgan Italiya tez orada Somali va Eritreyani bo‘ysundirdi. 1895-yilda esa Efiopiyani bosib olish maqsadida bu davlatga hujum qildi.

1896-yilning 1-avgustida Adua yonida Italiya qo‘shinlari tor-mor etildi. Oqibatda, 5 ming italyan askari halok bo‘ldi. Bu voqea Italiyada milliy sharmandalik sifatida qabul qilindi.

1908-yili Italiya Bosniya va Gersegovinani Avstriya istilo qilishiga qat’iy norozilik bildirdi va 1909-yilda Rossiya bilan Bolqon yarimorolidagi o‘z manfaatlarini quvvatlovchi bitim tuzdi.

Italiya 1911-yilda Liviyaga hujum qildi.

Bu hol Italiya-Turkiya urushini keltirib chiqardi.
Liviya bu davrda rasman Turkiya imperiyasi tarkibida edi.

Savol va topshiriqlar

1. Italiyaning boshqa G‘arbiy Yevropa davlatlariga nisbatan iqtisodiy jihatdan zaif, agrar davlat bo‘lib qolishi sabablarini qayd eting.

2. Italiya iqtisodiy taraqqiyotining o‘ziga xos xususiyatini izohlab bering.

3. Italiya mehnatkashlarining og‘ir qismati haqida nimalarni bilib oldingiz?

4. J. Jolitti hukumati ichki siyosatda qanday tadbirlarni amalga oshirdi?