Xirurgik kasalliklar

Patologik anatomiyasi.
Zararlanish darajasi zaharning miqdori va 
kontsentratsiyasiga bog’liq. Refleks tarzida tezda qayt qilish tufayli yutilgan 
suyuqlik miqdori odatda unchalik ko’p bo’lmaydi, biroq og’iz, qizilo’ngach va 
me’daning qattiq kuyib qolishi sodir bo’lishi uchun bir necha tomchi kuchli 
kislota yoki ishqor kifoya qiladi. 

---

261 
Shilliq parda giperemiyasi va shishdan keyin tezda qizilo’ngach devori 
nekrozi sodir bo’ladi. Nekrozlangan qismlar mayda-mayda zarralar va yirik 
bo’laklar holida kuygan to’qimadan ko’chib tusha boshlaydi. Ayrim hollarda 
yara hosil bo’lishi yuza, boshqa hollarda chuqur bo’ladi. Shilliq pardaning yuza 
zararlanishlari birmuncha tez epiteliylanadi. Chuqur zararlanishlari esa 
granulyatsiya va biriktiruvchi to’qima hosil qilib bitadi, yaralanish 8-10 
kungacha saqlanib qoladi. 
Yaralar juda sekin bitadi. Rivojlanayotgan biriktiruvchi to’qima asta-sekin 
(2-6 oy ichida) chandiq (yamoq) hosil qiladi va bujmayadi. Agar shikastlanish 
shilliq parda bilangina chegaralanib qolgan bo’lsa, qizilo’ngach bo’shlig’i 
toraymagan holda yuza chandiq hosil bo’ladi. Shilliq parda osti qavati va 
mushak qavati zararlanganda sklerozlangan, juda zich (Van Gekker bo’yicha 
qadoqsimon bujmayish), chuqur chandiqli to’qima hosil bo’ladi. Chandiqning 
ichki yuzasi notekis, rangsiz, ba’zan yara chaqasi bor. Chandiqli to’qimaning 
bujmayishi bir necha haftaga cho’ziladi. 
Qizilo’ngachning chandiqli o’zgarishlari, odatda, fiziologik toraymalar 
sathida: aksariyat o’rta (bronx-aortal) torayish sohasida, so’nrpa qizilo’ngachga 
kirish qismida yoki diafragmal teshik sohasida hosil bo’ladi. 
Shunday qilib, kuyishda patologik o’zgarishlarning shartli ravishda 4 
bosqichini farq qilish mumkin: 1) shilliq parda giperemiyasi va shishi; 2) nekroz 
va yara hosil bo’lishi; 3) granulyatsiya; 4) chandiqlanish.