Ximiya–texnologiya fakulteti ximiya qaniygeligi 3b- kurs studenti

Bir márte puwlatıwshı neftti aydaw qurılması:

1-ıssılıq almastırǵısh, 2-suw hám ılay ajıratqısh, 3-pesh, 4-nasos, 5-rektifikacion kolonna(minara).

Minara túbinde nefttiń puwlanbay qalǵan bólimi mazut delinedi. Mazut vakum astında aydalǵanda maylar alınadı. Neftti 360⁰tan artıq qızdırıp bolmaydı, sebebi bul temperaturada onıń quramındaǵı uglevodorodlar bóleklene baslaydı. Uglevodorodlardıń bólekleniwiniń aldın alıw hám qaynaw temperaturasın páseytiw maqsetinde vakuum astında usılınan paydalanıladı. Mazuttı may alıw ushın qayta islew onı truba peshte vakuum astında qızdırıwdan ibarat. Suyıqlıq puwlarınıń basımı sırtqı basımǵa teń bolǵanda qaynaw baslanadı. Sistemada basım kemeygende qızdırılatuǵın ónim tómen temperaturada qaynaydı, máselen nefttıń may frakciyaları atmosfera basımında 500⁰tan joqarı temperaturada qaynaydı, basım 700mm sınap baǵanasında bolsa temperatura 100⁰ C qa páseyedi. Qaynaw temperaturası páseyiw basımına tuwrı proporcional emes. Pás vakuum qaynaw temperaturasına kem tásir etedi. Joqarı vakumda bolsa ózgeriw úlken boladı.Suw puwı menen vakuumdı birge qollaw jaqsı nátiyje beredi, hám aydaw processin jumsaq sharayatta alıw imkanın beredi. Mazut puwları vakuum kolonnasına túsedi,bul jerde olar distillatlarǵa ajıratıladı. Bul distillatlar túrli maylar ( transformator, separator, industrial, motor, kompressor maylar ) alıw ushın isletiledi, Neft qaldıqları polugudron hám gudronlardı qayta islegende tiykarǵı ónim sıpatında transmission maylar alınadı.

Juwmaqlaw

Juwmaqlap aytqanda neft ónimleriniń quramı tiykarınan 82-87% uglerod, 11,0-14,5% H, 0,01-5,0% kúkirt, 0,001-1,8 % O hám azottan ibarat. Massa boyınsha uglevodorodlardıń ulıwma muǵdarı 97-98% quraydı.

Uglevodorodlardıń quramındaǵı uglerod muǵdarı C₁(metan) nan C₄( butan) ǵa shekem bolǵanları atmosfera basımında gaz jaǵdayında boladı. Uglevodorodlardıń C₅ ten C₁₇ ge shekemgileri ápiwayı sharayatta suyıq jaǵdayda, tiykarǵı bólegin quraydı. Quramında C₁₇den joqarı bolǵan uglevodorodlar ápiwayı sharayatta qattı jaǵdaydaǵı zat boladı. Nefttiń ortasha molekulyar massası 220-300 ( bazıda 450-470 ke shekem jetedi) hám nefttıń tıǵızlıǵı 770-920 kg/m³ bolıp, 830 kg/m³ tan pás bolǵan túri boladı júritiledi. Nefttiń janıw ıssılıǵı 43000-45500 Kj/kg.

Neft quramında organik zatlar barlıǵı sebepli onı qaynaw temperaturası menen

emes, bálkim suyıq uglevodorodlardıń qaynaw temperaturası menen belgilenedi.

Neft organik eritiwshilerde eriydi, suwda erimeydi biraq ol menen emulsiya payda

etiw múmkin. Hár qanday tábiyiy baylıqtı sol qatardan neft hám gaz dereklerinde

anıq biliw, shamalaw hám qanday geometrik formada jaylasqanlıǵın úlken

áhmiyetke iye bolǵan wazıypa esaplanadı. Zapaslardı anıq esaplaw kánde alıp

barılatuǵın izlew hám qıdırıw nátiyjeleri tiykarında tayarlanadı.

Nefttiń fizikalıq qásiyetleri hám sıpat kórsetkishleri onıń quramındaǵı

uglevodorodlardıń muǵdarına baylanıslı. Eger neft quramında awır uglevodorodlar

muǵdarı ústinlik etse bunday neftlerde benzin hám may zatları kem bolıp,

qatlamdaǵı háreketide biraz pás boladı.

Paydalanılǵan ádebiyatlar:

1. 
   B.N.Hamidov, S.F.Fozilov, Sh.M.Saydaxmedov, B.A.Mavlanov “Neft va gaz kimyosi” / Muharrir 2014-yil
   
2. 
   Z.X.Alimova, J.R.Kulmuxamedov “Neft ónimlarining fizik va kimyoviy tahlili”
   
3. 
   Internet materiallari
   

www.aim.uz

www.kimyo.uz

www.arxiv.uz