Xidirov xojakbar ravshanivich abtotransportlardan ajralib chiqadigan tashlanmalarning atrof muhitga ta

■9 

 

56 

      3.5. Avtotransportlardan ajralib chiqadigan tashlanmalarning        atrof 

muhitga ta‟sirini baholash. 

 

Atrof  muhitga  keltirilgan  zararni  hisobga  olinganda  yo‗l  qo‗yiladigan  qoplama 

tekisligiga  bog‗liqlikdagi  yo‗llarni  saqlashga  ketadigan  harajatlarning  yig‗indisi 

koplama  tekisligi  ko‗rsatkichlarini  yaxshilash  tomoniga  siljiydi.  Optimal  tekislik 

qiymatlari 7-rasmda ko‗rsatilgan. 

Xarakat jadalligiga bogliklikda yul koplamasi tekisligining 

optimal kiymati 

a) - kapital koplamali yullar uchun, b) - engillashtirilgan koplamali yullar uchun; 1 - 

atrof muxitga etkaziladigan zararni xisobga olmagan xolda optimal tekislikning egri 

chizigi,  2  —  atrof  muxitga  etkaziladigan  zararni  xisobga  olgan  xolda  optimal 

tekislikning egri chizigi. 

SHunday  qilib,  quyidagi  xulosaga  kelish  mumkin:  xarakat  jadalligi  >

-

  5000 

avt/sut  bulganda  kapital  turdagi  yo‗l  qoplamasining  tekisligi  4-4,5  IRI    dan 

oshmasligi kerak. Engillashtirilgan turdagi qoplamali yo‗llar uchun xarakat jadalligi 

>  3000  avt/sut  bo‗lganda  tekislik  6  IRI dan  oshmasligi  kerak.  Tekislikning  mazkur 

qiymatlari  qoplamalar  holatining  ekologik-ihtisodiy  optimumi  xisoblanadi.  Qo‗lga 

kiritilgan natijalar asosida e‘tirof etish kerakki, atrof muhitga, harakat xavfsizligi va 

qulayligiga keltiriladigan zararni kamaytirishni xisobga olgan xolda yo‗l qoplamalari 

tekisligi  normalariga  bo‗lgan  talablarni  oshirish  kerak.  Bu,  o‗z  navbatida,  mahalliy 

va  xalqaro  tekislik  normalarini  uyg‗unlashtirishga,  qoplamalarning  qayta 

ta‘mirlanishi  orasidagi  muddatlarni  uzaytirishga  va,  shunga  muvofiq,  yo‗l  ishlarini 

bajarish  xarajatlarini  kamaytirishga  yordam  beradi[42].  Normativ  ta‘minoti  tizimni 

amalga  oshirishning  iqtisodiy  samaradorligini  baxolash,  tadqiqot  natijalariga  ko‗ra, 

tavsiya  etilgan  uslub  asosida  qoplama  tekisligiga  uyilgan  talablarni  o‗zgarish 

natijasidagi  ekologik  zararni  oldini  olish  o‗lchamlari  bilan  aniqlanadi  va  quyidagi 

qiymatlarni  tashkil  qiladi:  5000...  10000  avt/sut  rarakat  jadalligida,  kapital  turdagi 

---

■9 

 

57 

qoplamali  yo‗llar  uchun  99,2...392,2  aqsh  doll./km  yil;  3000...4400  avt/sut  xarakat 

jadalligida, engillashtirilagn turdagi yo‗llar uchun 248,7...407,5 Aqsh doll./km-yil. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---