Xidirov xojakbar ravshanivich abtotransportlardan ajralib chiqadigan tashlanmalarning atrof muhitga ta

                 Tadqiqot natijalarining ilmiy va  amaliy ahamiyati 

 Quyidagilardan  iborat:  avtomobil-yo‗l      kompleksi      ajratmalarini      baholash   

bo‗yicha  yo‗l  qoplamasining  tekisligi  ko‗rsatkichlariga  asoslangan  yangi 

yondashuv taklif etilgan; 

  ifloslanish  manbalarini  kuzatish  va  boshqarish,  yuqori  ifloslanishni  bashorat 

qilish  va  uning  sabablarini  bartaraf  etish  jarayonlarini  o‗z  ichiga  olgan 

inventarizatsiyalash  va  ekologik  monitoring  uslublari  ishlab  chiqilgan  va  joriy 

qilingan; 

avtomobil-yo‗l  tizimi  chiqargan  zararli  gazlar  keltiradigan  ekologik  ziyonni 

baholash algoritmi yaratilgan; 

avtomobillarning  ruxsat  etiladigan  tezligining  yo‗l  qoplamasi  tekisligi  bilan 

matematik bog‗liqligiga aniqlik kiritilgan; 

avtomobil-yo‗l  tizimidan  chiqariladigan  issiqhona  gazlarining  keltiradigan 

zararni  ekologik-iqtisodiy  modeldan  foydalangan  xolla  bashorat  qilish  usuli 

takomillashtirilgan. 

Ishlab  chiqilgan  modellar,  uslublar,  algoritmlar  va  olingan  natijalarning 

ishonchliligi aniq analitik yoki takribiy qiymatli echimlarga xos bo‗lgan bir qator 

modelli  masalalarni  echimi  bilan  tasdiqlangan.  Ko‗rib  chiqilgan  har  bir  masala 

bo‗yicha  natijalarning  amalda  talab  qilingan  aniqkikkacha  to‗g‗ri  kelishi 

tekshirilgan.  Ishlab  chiqilgan  xisoblash  uslubi,  algoritmlari  va  dasturlari  bo‗yicha 

olingan natijalarni modal masalalarning ma‘lum bo‗lgan echimlari bilan qiyoslash 

olingan  natijalarning  yuqori  darajadagi  aniqligini  ko‗rsatilgan.  Olingan  natijalar 

---

 

6 

eksperimental  yo‗l  bilan  MRU  Vapio  Plus  gazoanalizatori,  TXK-2  va 

YOughometer 

III 

turtki 

o‗lchagichlar  singari  asboblardan  foydalanib 

tasdiqlangan[2]. 

Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati avtomobil-yo‗l qompleksi atmosferaga 

chiqaradigan  issiqhona  va  boshqa  zararli  gazlarni  monitoring  va  inventarizatsiya 

qilish  metodologiyasini  rivojlantirish  ishiga  hissa  qo‗shadigan  ilmiy  asos  va 

matematik modellarni ishlab chiqilganligi bilan izohlanadi. 

Tadqiqot  natijalarining  amaliy  ahamiyati  shundan  iboratki  avtomobil-yo‗l 

kompleksi  chiqindi  gazlarining  inventarizatsiya  va  ekologik  monitoringini 

o‗tkazish  bo‗yicha  ishlab  chiqilgan  yangi  algoritm  va  usullar  yuqori  darajadagi 

ifloslanish manbalarini nazorat va bashorat qilish, boshqarish xamda ularni bartaraf 

etish  imkoniyatlarini  yaratadi.  Issiqhona  va  boshqa  turdagi  zararli  gazlarni 

atmosferaga  chiqarilishini baxolash bo‗yicha  olingan  yangi natijalar  ilmiy  tavsiya 

sifatida xizmat qiladi va ulardan yangi avtomobil yo‗llarini loyihalashtirish xamda 

mavjudlarining ekologik monitoringini o‗tkazishda foydalanish mumkin[4]. 

     

O‗rta  osiyo  xalqlari,jumladan  o‗zbek  xalqlari  qadimdan  ekologik  madaniyat 

merosiga 

ega.shuningdek,o‗tgan 

dunyo 

allomalarimizning 

ham 

tabiat,tirikorganizimlar  va  ularning  tashqi  muhit  bilan  o‗zaro  aloqalariga  doir 

masalalarga  to‗xtalib  o‗tganligining  guvohi  bo‗ldik.O‗zbekiston  Respublikasi 

Fanlar  akademiyasi  qoshida  ish  olib  borganBotanika,Zoologiya  va  parazitologiya 

instutular  olimlario‗simlik  va  hayvonlar  ekologiyasi  bag‗ishlangan  ishlarni  olib 

borganlar va bormoqdalar.