Xatirchi xtbga qarashli 56-umumiy o’rta maktabining biologiya fani o’qituvchisi turdiniyozov akromning bir soatlik dars ishlanmasi

BUGUN __-YANVAR HAFTANING _____ KUNI.

“KUCH-BILIM VA TAFFAKKURDA”

DARSIMIZNI BOSHLAYMIZ

BUGUNGI KUNGA KELIB QUSHLAR SAQICHLARNI YUTOLMAY NOBUD BO’LISHMOQDA

CHAYNALGAN SAQICHLARINGIZNI ATROF MUHITGA TASHLAMANG!

O’TGAN MAVZU:

BALIQLARNING TASHQI TUZULISHI, SKELETI, SUZGICH PUFAGI.

ZOG’ARA BALIQNING O’G’ILIGI 8-16 KG GA TENG

DUM MUSKULI KUCHSIZ RIVOJLANGAN

39-42 TA UMURTQAGA EGA

SUZGICH PUFAGI XORDASIGA BIRIKKAN

LICHINKASI 2-3 KUNLIK DAVRIDA SUZGICH PUFAGI HOSIL BO’LADI

BALIQLARNING DUMI ULARNI BURULISHIDA HIZMAT QILADI

KO’KRAK VA QORIN SUZGICHI JUFT BO’LADI

UNING BOSHI TANASIGA HARAKATCHANG QO’SHILGAN

ORQA, ANAL, QORIN, DUM SUZGICHI

JAG’LAR, YOYLAR, MIYA QUTISI, JABRA QOPQOG’I

SUYRI SHAKL, SHILIMSHIQ MODDA, UMURTQASI, TANASI RANGI

MAVZU:

BALIQLARNING ICHKI TUZULISHI

MAVZU: BALIQLARNING ICHKI

TUZILISHI.

REJA:

• OVQAT HAZM QILISH ORGANLARI.
• NAFAS OLISH.
• QON AYLANISH SISTEMASI.
• AYIRISH SISTEMASI.

Baliqlarning hazm qilish organlari og‘iz bo‘shlig‘i, halqum, qizilo‘ngach va ichakdan iborat. Ko‘pchilik baliqlarning jag‘larida bir necha qator tishlar joylashgan. Zog‘ora va ayrim boshqa baliqlarning tishlari bo‘lmaydi; oshqozoni yaxshi rivojlanmagan. Ular yutgan oziq bevosita ichakka tushadi. Zog‘ora baliq mayda umurtqasizlar, tuban suv o‘tlari, yashil o‘simliklarning yosh novdalari va barglari bilan oziqlanadi

OVQAT HAZM QILISH SISTEMASI

Nafas olish sistemasi jabralardan iborat. Baliqlar suvda erigan kislorod bilan nafas oladi. Ular og‘zi orqali yutilgan suvni jabra teshiklari orqali chiqaradi. Jabralar jabra ravoqlari (yoylari)dan iborat. Har bir ravoqning keyingi tomonida och qizg‘ish tusli varaqlari, oldingi tomonida jabra qilchalari joylashgan. Jabra qilchalari suv bilan oqib keladigan oziqning tashqariga chiqib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi. Jabra varaqlari juda mayda kapillyar qon tomirlari bilan qoplangan. Jabralardan o‘tayotgan suvdan kislorod jabra varaqlari kapillyarlaridagi qonga shimiladi; karbonat angidrid esa qondan suvga ajralib chiqadi. Qahraton qishda muz tagiga kislorod o‘tmasligi yoki issiq yozda iliq suvda kislorod kam erishi tufayli baliqlar halok bo‘ladi.

• Qon aylanish sistemasi yurak, qorin va orqa aortalari, arteriya, vena va kapillyardan iborat. Yuragi yurak qorinchasi va bo‘lmasidan iborat. Yurakdan chiqadigan qon tomirlari arteriyalar, Yurakka keladigan qon tomirlari venalar deyiladi. Zog‘ora baliqning yuragi jabralardan keyinroqda joylashgan (62-rasm). Baliqlarning yurak bo‘lmasi va qorinchasining galma-gal qisqarishi tufayli qon yurak bo‘lmasidan qorinchasiga, undan qorin aortasiga

To‘qimalarda hosil bo‘ladigan moddalar almashinuvi mahsulotlari ikkita tasmasimon qo‘ng‘ir-qizg‘ish buyraklar yordamida qondan filtrlanib, siydikni hosil qiladi. Siydik ikkita siydik yo‘li orqali qovuqqa, undan anal teshigi orqasida joylashgan maxsus teshik orqali tashqariga chiqarib yuboriladi.

YANGI MAVZUNI MUSTAHKAMLASH UCHUN SAVOLLAR:

YANGI MAVZUNI MUSTAHKAMLASH UCHUN SAVOLLAR:

• OVQAT HAZM QILISH ORGANLARI KETMA-KETLIGINI AYTING.
• NAFAS OLISH ORGANLARI QANDAY TUZILGAN?
• QON AYLANISH SISTEMASI TUZILISHI VA YIRIK QON TOMIRLARI HAQIDA TUSHUNCHA BERING.
• AYIRISH SISTEMASI HAQIDA GAPIRIB BERING.

UYGA VAZIFA:

UYGA VAZIFA:

Baliqlarning ichki tuzilishini o’qib kelish