Xasharotlarning ichki tuzulishi. Xasharotlarning postembrionalrivojlanish turlari

13- rasm. Temirchakning timpanal organi.

13- rasm. Temirchakning timpanal organi.

A –oldingi boldirdagi timpanal organning ikkita teshigi. В – boldirning timpanal organ bo’lgan joyidan ko’ndalangkesmasi: 1 – kutikula, 2 – eshitish teshigi, 3 – qalpoqsimon hujayra, 4 – skolpofor, 5 – nog’ora parda, 6 –traxeyalar, 7 – nog’ora parda bo’shlig’i, 8 – oyoq bo’shlig’i, 9 – skolopoid tanacha.

Skolpoforlar nog'ora pardaga va rezonator traxeyalarga tegib turadi. Sezuvchi nerv hujayralarning o’simtalari timpinal nervni hosil qiladi. Xordotonal sensillalar, ya'ni skoipoforlar har xil rastotali tovush tebran-ishlariniqabul qiladi. Sensiilalardan birguruhi muayyan tin individlari uchun xo.s bo'lgan lovush tebranishlarini qabul qiladi.Hasharotlarning hmpanal organlari sckundiga 15000 dan 175000 gacha bo'lgan tovush tebranishlarini qabul qiladi. Ular ayniqsa ullrato-vush tebranishlariga sezgir

bo'ladi.

Tunlam kapalaklar ko'rshapalaklar tarqatadigan 30000-80000 chastotali tovush tebranishlarini sezadi va ulardan saqlanish uchun o'z yo'nalishini o'zgartirib turishadi. Yuqorida trixoid sensillalar ham eshitisli funksiyasini bajarishito'g'risida eslatilgan edi. Trixoid sensillalar 50 dan 400 gacha chastotali tebranishlami sezadi. Ular kontakt sezgi organlari bo'lib, hasharotlar o'tirgan yuzaning tebranishlarini qabul qiladi. Trixoid sensillalar mo'ylovlarda va serkilarda ko'p bo'ladi. Ayrim Trixoid sensillalaniing tukchalari kuliknla bilan harakatchan birikadi. Bunday sensillalar shamolning yo'nalishini va havo oqimini anqlashga yordam beradi. Pashsha va chivin laming ikkinchi juft qanotlari qoldig'idan hosil bo'lgan vizildoqlarida tana holatini boshqarishga yordam beradigan xordotonal sensillalar joylashgan.

Qanotli hasharotlar mo'ylovlarining asosida murakkab tuzilgan jon-ston organi uchish tezligini boshqarishga yordam beradi. Eshitish organlari rivojlangan hasharotlar ovoz chiqarish xususiyatiga ham ega bo 'ladi. Bu organlar har xil tuzilgan. Hamma to'g'riqanotlilarning ovoz chiqarish xususiyati qanotlar bilan bog'liq. Temirchaklarning oldingi chap qanotiar-idagi ayrim tomirlari tishchali kamonchaga aylangan. O'ng qanotining shunga mos keladigan qismida baland tomirlar bilan chegaralangan max-sus rezonator plastinka oynachasi bo'ladi. Hashorot chap qanotidagi kamonchani о’ng qanotidagi oynachasi tomiriga ishqalaydi va oynacha plastinkasi tebranib ovoz chiqaradi.

Chigirtkalarning kamonchasi esa orqa oyoqning son qismida joylashgan qator tishchalardan iborat. Erkak chi-girtkalar kamonchani ustqanotning qalinlashgan tomiriga ishqalab, ovoz chiqarishadi. Jizildoqlarning ovoz chiqarish organi oxirgi ko'krak bo'g'imining ostki tomonida joylashgan xitin pardadan iborat. Maxsus muskullarning juda teztez qisqarishi natijasida parda tebranib, ovoz chiqaradi. Erkak hasharotlar sayrashining asosiy mohiyati urg'ochilarini jalb qilishdan iborat.Hasharotlarning xemorctseptorlari hid bilish va ta?m bilish sensilla-laridan iborat (14, 15-rasmlar).