Xarakter aksentuatsiyasini o’rganish

Xarakter aksentuatsiyasini o’rganish

• ‘’Xarakter’’ so’zi grekcha so’zdan olingan bo’lib ‘’tamg’a ,belgi ‘’degan ma’noni bildiradi. Xarakter bu insonning o’ziga xos asosi, o’zagi .Xarakterda fokusdagi kabi insonning faoliyat,muloqot va bilish subyekti sifatida eng ahamiyatli xususiyatlar jamlanadi. Xarakter hayot davomida tarkib topib boradi va vaqt o’zgarishi bilan o’zgarishi mumkin. Fanda xarakter va temperament o’zaro munosabatlariga doir hukumron nuqtai nazarlardan to’rt xil asosiysi;xarakter va temperamentning o’xshatilishi ,xarakter va temperamentni qiyoslash, temperammentni xarakterning asosiy tarkibiy qismi sifatida tan olish,kabilarni ajratib ko’rsatishimiz mumkin.

Xarakter aksentuatsiyasi

• Xarakterning u yoki bu xususiyati miqdoriy ifodalilligi oxirgi marraga yetib va normaning eng oxirgi chegarasiga borib qolganida xarakterning aksentuatsiyasi deb ataladi. Nemis psixiatri Leongardning fikrich,20-50 foiz kishilarda ba’zi xarakter xususiyatlari shu darajada kichikki, ba’zan bir xil tipdagi ziddiyat va hissiy portlashklarga olib kelishi mumkin. Xarakter aksentuatsiyasi – biror xususiyatning boshqqalari zarariga kuchli rivopjlanishi va atrofdagilar bilan o’zaro munosabatining yomonlanishiga olib kelishi mumkin. Xarakter aksentuatsiyasi turli darajada yengil va hatto psixopatiya darajasiga ham olib kelishi mumkin.o’smirlar orasida xarakter aksentuatsiyasi ko’p uchraydi.50-80 foizgacha.

• K.Leongard tomonidan xarakter aksentuatsiyasi muammosi o’rganilib uni shaxsda namoyon bo’lishiga qarab quyidagilarga bo’ladi: Gipertim tip –haddan tashqari aloqaga kirishuvchan, ko’p gapiradi, imo ishora,mimikaga boy,suhbat mavzusini o’zgartirib yuboradi. Ko’pincha o’ziga yuklatilgan vaziyatlarni unitib qo’yganligi sababli ziddiyatlarga duch keladi. Distim tip-kamgap muloqotga kirishishga qiynaladi, pessimist, ziddiyatlardan o’zini olib qochadi, uyda yolg’iz qolishni yoqtiradi. Sikloid tip-kayfiyati tez o’zgarishga moyil, kayfiyati yaxshi paytda –gipertim tip yomon paytda esa –distim tip vakiliga o’xshab qoladi. Qo’zg’aluvchan tip – muloqotda passiv verbal va noverbal reaksiyalari sust, qaysar ba’zan urushqoq ko’pincha mojarolarning tashabbuskori. Kuchaytiruvchi tip-kamgap, aql o’rgatishni yoqtiradi yuqori natijalarga erishishni yaxshi ko’radi tez hafa bo’ladi shubhalanuvchan, qasoskor.kichik muammolarni kattalashtirishga moyil.

• Pedant tip- Ziddiyatlarga kam qo’shiladi,ko’pincha passiv holatda bo’ladi,atrofdagilarga ko’plab rasmiy talablar qo’yiladi tartibli jiddiy inson. Xavotrli tip- Kamgap odamovi,o’ziga ishonmaydi, ziddiyatlardan o’zini olib qochadi tinchliksevar, o’z- o’zini tanqid qiladi. Topshieriqlarni o’z vaqtida bajaradi. Emotiv tip- tor doiradagi kishilar bilan muloqotga kirishishni yoqtiradi, xafa bo’lsalar tashqaridan sezdirmaslikka harakat qiladilar,mehribon g’amxo’r masuliyatni his qiladilar.Boshqalarning yutuqlaridan quvonadilar. Namoyishkorona tip- Muloqotga tez kirishadi, yetakchilikka intiladi hokimiyat va maqtovni yoqtiradi, boshqalarni o’ziga jalb qila oladi, noyob tafakkur va xulq atvorga ega. Ekzaltirlashgan tip- o’ta muloqotga kirishuvchan, do’stlari ko’p, ko’p gapiradi, qiziquvchan, do’stlari va yaqinlariga e’tiborli , boshqalarga yordam beradi yuksak did va farosatga ega samimiy.