|
1 Qo'ton - oq tuma.
2 Sung4ir - lochin.
donlarning barchasini bir dona ham qoldirmay
yeb bitirishdi.
Elchi Iskandarning bu qilayotgan ishlarini
kuzatarkan, xijolatdan nima qilishni bilmasdi.
So‘ng Iskandar buyurdi: «Endi Doro qoshiga borib,
eshitgan javobingni yetkiz, men aytgan so'zlarni
unga ham ayt».
Elchi bu so‘zlarni tinglagach, oyogl bilan kelib,
boshi bilan chiqib ketdi. Doroning vakili o‘z manzili-
ga yetib borgach, Eron hukmdoriga Iskandar so‘zla-
rini uzundan uzoq so‘zlab berdi. Doro bu javobni
eshitib, jismiga g‘azab otidan isitma tushib, yonar
otga aylandi. To'xtovsiz yuraverish uni chaqmoqdek
qilib qoydi. Goh davronni la’natlar, yer-u kolcka
ta’na-yu shitob etardi. Bu hayajonlar ta’sirida
lashkar to'plashga farmon berdi. Rum, Zangibor-u,
Farangdan, Eron-u Turon, Chin-u Mashriq zamin,
Janub-u Shimol - jahonning to'rt tomonidan ikki yil
davomida yer sathiga sigtnaydigan shuncha sipoh
yiglldiki, ularning bu qirg'ogldan u qirg'oglni ко‘rib
bolmasdi. Barcha qo'shin va’da qilingan, tayinlan-
gan manzilga to‘planishgach, shoh ular tomon yol
oldi. Sipohlar tomon nazar tashlagan shohning o‘ch
olish oti yanada alangalanib ketdi.
El shohlari, iqlim valiylari ketma-ket sovg‘a-yu
salomlar bilan kelib turishar, barchalari Doro xiz-
matiga tayyor turishardi. Doro o‘zi uchun solin-
gan saroyda qurilgan baland taxtga chiqib o'tirdi.
So‘ng: «Mulk sultonlarining barchalari kelib, yer
o‘psinlar-da, salom bersinlar, bu ularning ehti-
romlari sanaladi», - degan buyruq berdi.
Yarim kungacha sultonlar qalin qo‘shin orasi-
dan o'tib salom berishdi. Ularning ichida eng
sharafli mansabdor shoh-u sultonlar bolib, Xitoy-
dan Mangu qoon, Hind elidan Qoraxon, Misrdan
Varqau Bosh, Dasht elidan Temurtosh, Xovaron
mulkidan Farangis, Shirvon mulkidan Davali kabi
yuzlab buyuk zotlar bor edi. Ular olib kelishayot-
gan sovg'a-salomlar, qurollar, jang yaroglarini
hisoblovchilar yuz yil shitob bilan ishlaganlarida
ham ularning sanog‘iga yetolmasdilar.
Sipohlarni manzillarga tarqatishgach, lash-
karboshilarni ichkariga taklif etdilar. Atrofini
shoh-u sipohdorlar, uluglar har tomondan о‘rab
o‘tirishgach, Doro o‘z so‘zini boshladi: «Bunchalar
sipoh to'plashimizga sabab bu ediki, Rumdan
Faylaqus jahon bilan xayrlashgach, uning o'rniga
majnunvash, o‘t-u suvdek sarkash o‘g li taxtga
o'tirgan edi. Mana, uch yil boldi, xiroj tolamay,
toji bilan xursand bolib yuribdi. Xiroj tolamaslik
sababini surishtirish uchun yuborilgan vakilim-
izni о‘sal qilib qaytaribdi. Bema’ni so‘zlarida biror
aqlli so‘z yo‘q. Yana vakil yuborib, pand-nasihat
qildim, foydasi bolmadi. Adabsizlik bilan qilgan
javoblari meni darg'azab qildi. Beodobona so‘zla-
rini eshitgach, uning quloglni burab qo^ish ma-
qsadida askar to‘plash uchun har tomon odamlar
yuborildi».
Shohlar o'rinlaridan turib, yer o‘pib dedilarki:
«Uning holini tang qilish uchun yurish qilish hojat-
midi? Shuncha askar o‘miga bir qulni yuborsangiz
ham bo‘lardi-ku!».
Shoh dediki: «Shuncha lashkar yiglshimizdan
maqsad Rumni oromgoh qilmoq, uning hududiga
Zangibor-u Farangni ham kiritish fikrini otylayap-
miz. Bir necha kun bu yerlarni tavof qilib, keyin
qaytsak ham yomon bolmaydi».
Shoh bu so‘zlami aytgach, barcha rozi boldi.
Hammalari shoh so'ziga amal qilib, manzillarini
aniqlab, Rum sari yolga tushdilar.
Bular ko‘chma-ko‘ch bolib Rum sari borayot-
ganlari haqidagi xabar Iskandarga ham yetdi. U
ham g‘ofil qolmaslik uchun yov tomonga doim
lashkar yollab, ahvoldan xabar topib turardi.
Nima zarur bolsa, fahm bilan joyiga qo'yardi.
Iskandar o‘z askarlarini shunday tayyorlagan
ediki, olam sipohi kelsa-yu, ularning har biri
Rustam kabi pahlavon bolsa, yov oldiga somon
to‘planganida, yetishishi bilan sovurilgan somon
kabi bolardi.
Doro murosa-yu madora choglga fursat qolma-
ganini angladi-yu, butun askarlar bilan ilgari yurib,
dushman lashkarlariga qo‘rquv solmoqchi boldi.
Dushmanlar orasi o'n manzil bolib, ikki yondan ham
qo‘shinlar ehtiyot bolib borishardi. Urush boladigan
joyga esa bir kunchalik yol qolgan edi. Ora yerda
tog‘ bolib, ikki yonida ikki dasht ham bor edi. Ikki
dashtda ikki dushman eli joylashgan. Hatto yel ham
ular orasidan yol topolmasdi.
Iskandar sipoh atrofini aylanib, mustahkam
xandaq qurdirardi. Ko‘ngli tinch bolib, yuz tig'zan
kamonchini o‘zi bilan birga oldi-yu, ul lashkar bi
lan tog‘ ustiga chiqdi va o'sha yerdan yov qo‘shinini
tomosha qilmoqchi boldi. Qarasaki, yer yuzini
sipoh tutgan, tog‘-u tekis yer qorayib yotardi.
Odamlar harakat qilishga ham yol topisholmasdi.
Osmonni tutun-u gard tutib ketgan edi. Iskandar
yov askarlari ichida bo‘sh joy qolmagani uchun
ularning sonini ham aniqlay olmadi va chuqur
o'ylanib qoldi. Xayolida: «Ikki tomon urush bosh-
lashsa, ular zichligi tufayli bemalol urusholmay-
di ham. Bu yerdan ketishning ham imkoni yo‘q,
aylanib o'tmoqchi bolsam ham foydasi yo‘q».
Donishmand shoh shulami otylab turgandi, bir
tosh ustida ikki kabutar ko‘rindi, ular bir-birlari
bilan ayovsiz urishar edilar. Birining jussasi zab-
ardastroq, yana biri past bo^li bolib, kuchsizroq
edi. Kattasida qancha quwat bolsa, kichigida
shuncha zaiflik sezilardi.
Iskandar bu kuch-u zaiflikni ко‘rib, o‘zi bilan
Doroga nisbat berdi. Shu payt nogoh havodan
bir burgut pastlab kelib, chaqqonlik bilan katta-
sini ushlab olib, uchib ketdi. Go^o u kaptar bu
orada yo'qdek edi. Iskandar bu holdan xushdil
boldi, kuchiga kuch qo'shildi. Unga dushmanlik
qilayotgan yovyengilib, lekin o‘zga yerdan shikast
topishini sezdi. Bu ishdan o‘ziga dalda berib,
yovning qadri past bolishini bilib, sipohi tomon
yurdi, go “yo jonsiz badanga jon kirgandek boldi.
U tog'dan navo topib uyg'ongandek, quyosh
nurlarini tog‘ ortidan socha boshlagach, bir zamon
hamma yoqni dud bosgandek bolib turdi-yu, na-
rigi dashtdagi Doro o‘z dargohida g'alaba shodiy-
onasi xayoli bilan band ekan, ko'ziga Iskandarni
hech ilmas, qazodan ne hoi bolganidan bexabar
edi. Sarkardalari:
Do'stlaringiz bilan baham: | 
