|
Oltinchi maqolat
ODOB HAQIDA
Elga mol-u dunyo, sharaf-shon obro‘ bolmay,
hayo bilan odobgina sharaf hisoblanadi. Chunki
yoglnning boshlanishi hayo bolganidek, yog‘in-
ning har qatrasi tuprog'ni kimyoga aylantiradi.
Odobsiz kishilar izzatli bolmaydilar. Baland
osmon bu xil kishilarni pasaytirib qo'yadi.
Odobsizlikning biri kulgu bolib, kulgu odob-
ning yo'qligidan belgi, xolos. Qahqahasi tufayli
kaklik qattiq sayrab, bu xil kulgu uning boshiga
xilma-xil balolar keltiradi. G4incha esa ovozsiz
ochilib, ochilishi so'ngida sochilib ketadi.
Yashin o‘z qahqahasi tufayli tog' ichida yiqilib,
yer bilan yakson boladi. Subh esa ovozsiz o‘z
jamolini ayon qilar ekan, quyosh nurlari o‘z durla-
rini uning ustidan isiriq qilib sochadi.
Kulgu o‘z hadidan oshgach, yiglash undan ko‘p
yaxshiroq bolib qoladi, sham har tuni yiglab,
o‘zini ayon etar ekan, uning ustidan kulayotgan
g4inchalami yel uchirib ketadi. Bulut past ovoz
bilan ko‘z yoshlarini tolcar ekan, yashin kulgusi-
dan xokisor holatiga tushadi.
Odobli insonlar kulguga ko‘p ham oglz ochaver-
maydilar. Lekin hayo buluti qatrasiz ham bolmay
di. Qahqaha hazil bilan yor bolsa, ikkovining qiyo-
fasi qurbaqaning kuyi bilan sakrashini eslatadi.
Yuziga soqol boglab, elni kuldirishga intilgan
odam o‘z soqoliga o‘zi kulgu keltiradi.
Masxaraboz kulgu uyg'otish uchun bir diram
deb naq ikki shapaloq yeydi. Boyo'gli ham o‘z
koVinishi jihatidan masxarabozga o“xshab ketgani
uchun qushlar uni urmoq uchun hujum qiladilar.
Bu masxarabozliklarning barchasi hayo va odob
kelsa, darhol daf boladi.
Quyosh ruxsori jilva qilgach, kecha zulmati yer
tubiga kirishga majbur boladi.
Har bir aql-hushli inson o‘z so'zini aql bilan
so'zlaydi. Mast odamgina shovqin-suron solib
gapiradi. Tulki bilan it kulgu eshigini ochishsa,
sher ko‘ringach, bor ulus uyidan qochib chiqadi.
Tavozu’ yoki adab deb atalgan narsa haqi
da aql faqat ularni maqtasa ham, ulus fikriga
muvofiq birdek bolmaydi. Masalan, ularni har
kishining tavriga - holatiga qarab ko‘rinishi va
holatiga muvofiq bajarishi zarur. Masalan, bek
qulga uzoq hurmat ko‘rsatsa, o'zini yaxshi, uni
yaxshi hurmat qilmaydigan boladilar, gadoyning
oldida sajda qilish ehson emas, balki ehson unga
dirham berm akdu r. B ola uchun o ‘rindan
turish ham adab hisoblanmaydi. Keksalar bun-
day ishni adabga nisbat bermaydilar. Bunday
holda u mutakabbir-u, sen yengil tabiatli inson
bolib qolasan. Shuning uchun ham el bu ikki xil
ishni qilishni qoralaydi.
Odobda uning muayyan shartlariga amal qil-
moq muhimdir. Har kishiga muomala qilinganda,
uning senga nisbatan yoshi, obro-e’tibori qanday-
ligi hisobga olinishi kerak. Boshqalarning obro'yi
senga nisbatan pastroq bolsa ham, baland bolsa
ham, ularga yaxshi muomalada bolish kerak.
Ular boshqacha ish tutsalar ham, sen hisob bi-
Ian ish ko'rishing darkor. Bu xil ishingni javobini
qiyomat kuni ko'rasan. Umuman, barcha bilan
yaxshi muomala qilmoq vojibdur.
Biron kishi martabada sendan past bo‘lib,
sening hukming ostida bolsa ham, uning so‘zi,
shikoyatlari senga xush kelm ayotgan b o ls a
ham, payg'ambarimiz hadislariga ko‘ra yoqimli
muomalada bolish, unga so‘z odobi haqida о‘git
berishdan yiroq bolm oq lozim. Bunday odamlarga
hamisha yaxshilik qilish, ayni chog'da ularning
ahvollaridan xabardor bolib turish zarurdir. Bu
ularga ko'rsatilgan ehtirom, ta’zim bo‘lishidan
umidvor bolish kerak.
Agar ahli ayoling bolsa, ularga ham xuddi
shunday mehribonlik ko‘rsatish lozim. Bolalami
kichiklikdan parvaiish qilishda hikmat ko'p. Qatrani
sadaf tarbiya qilib kelgani uchun u boshga chiqish
sharafiga ega boldi.
Yana biri farzandga yaxshi nom qo'ymoqdir.
Shunday ism qo^yish zarurki, odamlar atagan-
larida uyalib qolmasin. Ismlarda ham farq ko‘p
uchraydi. Biri Husayn bolsa, yana biri Yaziddir.
Yana biri bolaga talim berish va ilm-u adab
o'rgatish uchun muallim topishdir. It ta ’lim
o‘rganib, shunday kamol topadiki, hatto og‘zida
keltirgan ovi halol boladi, olim haromni halol
qilishga o ‘rgatuvchi it bolsa, o 'glin g bilimsiz
bolsa, uni bilimli qiladi.
Bolani tarbiyalashda unga shafqat ko'rsatish,
uni taqdirlab borish ham darkor, lekin bu xil
ishlar: maqtash, mukofotlash hadidan oshib
ketsa, faqat ziyon boladi. Bolaga mehrni ham,
jazo berishni ham me’yoridan oshirmaslik uning
yaxshi odobi uchun xizmat qiladi.
Odobning eng muhim shartlaridan biri ota
bilan ona ehtiromini bajo qilmoqdir. Bu ikki zot-
ning xizmatlarini bir xil bajarish, bu xizmatlami
imkon boricha ko'proq ado qilsang ham, shuncha
oz. Boshingni ota qoshig‘a fido aylab, jismingni
ano boshig‘a sadqa qilgil. Ikki jahoningga rohat
istasang, ushbu ikki zotning rizoligini olgil. Tun-u
ku n in gn i y o ritm o q uchun b irin i oy, b irin i
quyosh deb anglagil. So‘zlaridan salgina ham
chetga chiqmay, vasiyatnomalaridan bir qadam
bolsin tashqari qadam qoymagin. Barcha xizmat-
laring odob doirasida bolsin, qomatingni esa
«adab» so'zidagi «dol» harfi kabi tutgil.
So'ngra silayi rahm - qarindoshlarga sadoqat,
ularga mehribonlik, doimiy aloqada bolishni, o‘sha
doira odamlariga mehr-shafqatni о‘zing uchun farz
bil. Qarindoshlaringning barchasi bilan doimo mu-
nosabatni uzmay, ulug'rog'iga xizmat qil, kichikroq-
lariga shafqat ko'rsatgil. О‘zing bilan tengqur deb
hisoblaganlaringga ham ehtirom ko‘rsatgil. Qilgan
mehnatingni hech qachon yuziga solmagil, hurmat-
sizlik qilib zinhor diliga ozor bermagil.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
