Xamsa alisher Navoiy xamsa

Ham yuzi oni beqaror etdi,

Ham so ‘zi oni ashkbor etdi.

Ne ко‘rub erdi uyla turfa jamol,

Ne bu yanglig‘ eshitmish erdi maqol.

 

Bildikim,  bas aziz paykardur,

Angladikim,  sharif gavhardur.

Keyin qiyinchilik bilan uni otga mindirib, uyiga 

olib  ketdi-da,  aziz  mehmondek  ehtirom  ko‘rsa- 

tib,  taom va sharbat bilan mehmon qildi.  Farrux 

ham  mehbonlik  odobini  namoyish  etib,  mezbon 

savollariga  oqilona javoblar  berar  ekan,  Axiyni 

lol  qoldirardi.  Mehmonga  bir  hujrada joy  hozir- 

langandi.  Lekin  Farrux  tuni  bilan  ishqdan  nola 

qilib,  g‘am-anduh  chekar,  kunduzlari  xomush 

bolganicha mehmonxonada o'tirardi.  Axiy unga 

xilma-xil  liboslar  taklif  qilsa  ham,  mehmon  o ‘z 

palosidan ayrilmasdi.

Xoja  o‘z  mehmoni  yotgan  hujra  atrofiga  bir 

necha mulozimni qo'yib, uning ahvolidan xabar- 

dor  bolib  turishni  tayinlagandi.  Bir  kecha  ular 

Farruxning yashirin oh-u ko‘z yoshlaridan  ogoh 

bolib,  bu  haqda  Axiyga xabar yetkazdilar.  Xoja 

barcha odamlar uxlayotgan  mahal hujra yoniga 

kelib quloq soldi-da, mehmonning dard-u alamlari 

haddan oshib, uning ko'ngliga ajib bir o‘t tutash- 

gani, elning eshitishidan andisha qilib, past ovoz 

bilan oh-faiyod chekayotganini,  goh dilbari,  goh 

sipoh-u mamlakatini eslab nola qilayotganini anglab,

---

ko'ngli  buzilib,  ko'zidan  yoshlar  oqiza  boshladi. 

Mehmonning shoh ekanligi, lekin bir narsa uni iz- 

tirobga solib, bu yerlarga kelib qolganini sezdi-da, 

unga biror chora topib yordam ko'rsatishni diliga 

tugib  qo'ydi.  Buning  uchun  esa,  awalo,  dardi 

sirini  bilish  kerak.  Bunday  hollarda  ishq  o'tida 

qovrilayotgan  oshiqlar  ahvolini  uni  mast  qilgan 

holda bilib  olish  mumkinligini  eslagan Axiy shu 

yolni tutishga qaror qildi. Tong otishi bilan xoja 

mehmonxonaga y o l oldi, ketma-ket u yerga Far­

rux ham kirib keldi. Yeguliklarga m ol dasturxon 

atrofida  ikkovlari  tushga  qadar  qizgln  suhbat- 

lashib  o'tirdilar.  Quyosh  botishi  yaqinlashgach, 

xoja may keltirishni va xonanda-yu sozandalami 

chaqirib kelishni buyurdi.  Bazm boshlanib,  mu- 

siqa-yu  ashulalar yangray  boshlagach,  ichayot- 

ganlar sarxush boldilar. Shunda xoja qoliga may 

tola jomni olib, ta’zim bilan shahzodaga tutdi-da, 

o‘zi  ham  qoliga jom   olib,  ikkovlari  ko'tarishdi. 

Soqiy  barchaga  qadah  tutgach,  o'zga  bir  soqiy 

yana  qadahlarga  may  toldirib  uzata  boshladi. 

Shu tarzda qadahlar bir necha marta aylangach, 

bazm ahlining kayfi osha boshladi, hamma gapga 

tushib ketdi. Xoja esa Farruxni xonaga taklif etib, 

suhbat  boshladi.  Shahzoda  ham  kayfi  oshgani 

uchun  mamlakat-u  davlati,  amalga  oshmagan 

orzularini eslab, ko'zlaridan yosh oqib, o ‘z boshi- 

dan o‘tganlami  so'zlashga tushdi.  Mayni oz ich- 

gan  Axiy  xilma-xil  savollar  berib,  mehmonning 

nasabi-yu davlatini, Jasratxondek otasi borligini, 

tushida bir parivashni ко‘rib,  oshiq bolganini, u 

parivash  shaksiz  Halabda yashashini  bilib  oldi. 

Xoja mehmon maftun bolgan go‘zalning ko‘rinishi 

qandayligi haqida savol berib,  Farrux javoblarini

---

eshitar  ekan,  jismiga  harorat,  ko'ngliga  iztirob 

tushdi.  Chunlri  mehmon  aytgan  belgilar  uning 

ayoligaxos edi. Demak, bu oshiq yigitning ко‘ngli 

uning yostiqdoshiga tushib qolgan ekan. 0 ‘zicha: 

«Bu g'arib oshiq shohlig-u davlatidan voz kechib, 

olimga ham rozi bolib, oglr ahvolga tushib qolgan 

ekan, hijron dardida halok bolishi ham muqarrar. 

Uning dardiga mengina chora qila olaman.