Xamsa alisher Navoiy xamsa

Tig‘ ila ko‘kragimni chok aylang,

Bir-iki zarb ila halok aylang.

Qutqaring joni notavonimni,

Bihil ettirn borig‘a qonirrini.

Oeldurub g'avrima yeting oxir,

Ming o'lumdin xalos eting oxir!-

deb  iltijo  qilardi.  Tong  otgach,  jismi  zaiflashib, 

hushidan  ketdi.  Barcha  a’yonlari  beqaror  bolib 

yiglashga tushdilar, keyin o'zaro maslahatlashdi- 

lar-da, bu dashtda davolashni munosib ko'rmay, 

shohni  kajavaga yotqizib  shaharga  olib  ketdilar 

va gulshanga tushirdilar.  Bahrom shomga qadar 

ham о ‘ziga kelmay о ‘rtanib yotdi.

Tun boshlangach,  mushk isidan hushiga kel- 

di-yu,  ko'zini  ochib  biroz  xomush  bolib  yotdi, 

keyin yana yorini eslab oh-faryod qilishga tushdi. 

Kechasi  bilan  hijron  o‘tiga  qovrilib  azob  chekib 

chiqdi. Tongyeli jismini behol qilgach, shomgacha 

behush yotdi. Bir necha kun davomida shu holat 

takrorlandi. Oxiri tamoman zaiflashib, olarga ya- 

qinlashdi.  Bexudlik boshlanib,  goh o'zida bolsa, 

goh  hushidan  ketar,  jinnilarcha  so'zlar,  fig'on

---

chekishga darmoni qolmaganidan, so‘zlarini odam­

lar ham eshita olishmasdi. Goh-gohida nolayi zor 

qilsa,  jismi  ozor  topar,  o‘zi  aytayotgan  gaplami 

ham anglamasdi.

Bu ahvolni ko'rib turgan bilimli a’yonlar ko‘zyosh 

tolcar ekanlar, shohdan qollarini yuvib qoVgandi- 

lar. To‘rt yuz tabibi hoziqlar uni davolash chorasini 

izlab topisholmasdi. Ular derdilarki: «Ishq dardiga 

mubtalo bolgan kishini davolab bolmaydi, unga 

Yaratgangina  shifo  berishi  mumkin».  Shundan 

so‘ng,  barcha  a’yon-u  mulozimlar  toat-ibodat 

qilishib,  nazrlar  berishga,  shohning  tuzalishini 

tilab Xudoga yolborishga tushishdi. Yuz kishi esa 

jinlardan xalos qilish uchun har xil duolar o ‘qib, 

turli tadbirlarni ko‘rishar, yana boshqa hakimlar 

tib tarixi kitoblarini varaqlab, tajribalar o‘tkazib, 

davo izlashardi. Shu tarzda to‘rt yuz alloma ikki yil 

davomida yeyish-ichishni, uyquni unutib o‘z ish- 

larini nihoyasiga yetkazdilar. Oqibatda shohning 

beholligi-yu  jinniliklari  kamayib,  ovqatlardan 

jismiga  quwat  yetib,  aql-u  hushi  ravshanlasha 

boshladi.  Bulardan tasldn topgan tabiblar «Endi 

shoh alamlarini unutishgayordam beradigan tad- 

birlami ko'rishimiz, masalan, imoratlar qurishga 

kirishishimiz  kerak.  Toki  shoh  ularni  tomosha 

qilarkan,  o ‘z  dardlaridan  qutula  borsin.  Mohir 

muhandislar  xilma-xil  shakllardagi  imoratlami 

ijod qilsalar, ajmi muddao bolardi», deb maslahat 

berishdi.

Amaldorlar  tezda  bu  ishga  kirishib,  kerakli 

barcha narsani muhayyo qildilar.  Shoh Bahrom­

ga tobe’  bolgan  yetti  iqlim  xon-u  xoqonlari  va 

ularning barcha a’yonlar-u