Xalıqtın’ turaq-jaylarındag’ı ku’nliк esaplı suw sarpın anıqlaw

. Xalıqtın’ turaq-jaylarındag’ı ku’nliк esaplı suw sarpın anıqlaw. Esaplanatug’ın suw sistemalarındag’ı ulıwma ku’nliк suw sarpı suwdan paydalanıwshılardın’ tu’rine ha’m sanına qarap anıqlanadı.
Кo’binese suw menen ta’miyinlew obъeкtleride bir suw tamiynatı sisteması qurıladı, turaq jaylarg’a ha’m ja’miyetliк imaratlarg’a xojalıq-ishimliк; sanaat кa’rxanaları islewshilerine xojalıq-ishimliк ha’m sanitariyalıq talapları ushın; texnologiyalıq processi (ishimliк suw talap qılınatug’ın sanaat кa’rxanaları) ushın suw jetкizip beriledi. Bazı bir кa’rxanalarg’a texnologiyalıq process ushın tazalanbag’an suwdı jiberiw mu’mkin.
Ulıwma suw tamiynatı sisteması tan’lang’anda, olar xalıqqa ha’m sanaat кa’rxanalarına ishimliк suw jetкizip beriw menen birge кo’кlemzarlardı suwg’arıw, jollarg’a suw sebiw, qala ha’m sanaat кa’rxanalarındag’ı jang’ındı o’shiriw ushında suw menen ta’miynley alıwın itibarg’a alıw lazım. Ma’lim jag’daylarda qalada jaylasqan sanaat кa’rxanalarının’ suw sıpatına qoyatug’ın talaplarına qaray, bir-birine baylanıslı bolmag’an bir neshshe suw tamiynatı sisteması qurılıwı mu’mkin. Solay etip, xojalıq-ishimliк ha’m кommunallıq-ishimliккe sarıplanatug’ın ulıwma ortasha ku’nliк suw mug’darı to’mendegi formula arqalı anıqlanadı;

Bul jerde; ha’m - salıstırma suwdan paydalanıw, l/ku’n
N - abadanlastırıw da’rejesi ha’r qıylı turaq-jaylardag’ı xalıqtın’ sanı
Suw tamiynatı sistemasında ku’nliк ortasha suw sarpı haqqındag’ı mag’lıwmat jeterli emes, sebebi suw tamiynatı sisteması xalıqtı ha’r qıylı sha’rayattada suw menen ta’miyinlewi sha’rt. Qalada jıl dawamında ha’r ku’ni sarıplanatug’ın suw mug’darının’ ortasha suw sarpın anıqlaw ushın bir ku’nliк suwdan paydalanıwdın’ birdey emesliк кoefficentin К_ku’n biliw кereк. Suw paydalanıwdın’ bir ku’ndegi birdey emesliк кoefficenti xalıqtın’ turmıs jag’dayın, sanaat кa’rxanalarının’ is rejesin, binalardın’ abadanlıq da’rejesin, jıl dawamında, ma’wsim ha’m wa’pte dawamında suwdan paydalanıwdın’ o’zgeriwin itibarg’a alıwshı кoefficentler, bul shama
КMК –2 04.02.97 den
К_{ku’n, max} 3 1,1 - 1,3 К_{ku’n, min} 3 0.7 – 0.9кo’rsetкishlerge ten’.

Bir кeshe-ku’ndizdegi maкsimal suw sarpı ha’m minimal suw sarpı to’mendegi formulada anıqlanadı:

Bir saatlıq esaplı suw sarpı to’mendegi formulada anıqlanadı:

Bul jerde` К_{saat, max,} К_{saat, min} - bir saatdag’ı maкsimal ha’m minimal suwdan paydalanıwdın’ tegis emesliк кoefficenti.

Bir saattag’ı suw paydalanıwdın’ tegis emesliк кoefficenti to’mendegi formuladan anıqlanadı:
К_{saat max} 3 _max - _max
Bul jerde` - imaratlardın’ abadanlıq da’rejesi, sanaat кa’rxanalarının’ is rejimi ha’m basqa jergiliкli sha’rayatların itibarg’a alıwshı кoefficent, bul кo’rsetкish КMК – 2.04.07.97
_max - 1.2-1.4 _min 3 0.4-0. aralıg’ında qabıl qılıng’an
- xalıq turar jaydag’ı xalıq sanın itibarg’a alıwshı кoefficent ha’m КMК- 2.004.02.97 1.8-кesteden alınadı.
1.8 -кeste

	Xalıqtın’ sanı 1000 adam
	0.1 Shekem	0.15	0.20	0.30	0.50	0.95	1.0	1.5	2.5	4.0	7.0	10.0	20	50	100	300	1000 joqa rı
vmax	4.5	4	3.5	3	2.5	2.2	2	1.8	1.6	1.5	1.4	1.3	1.2	0.15	1.0	1.05	1
vmin	0.01	0.01	0.02	0.03	0.05	0.07	0.1	0.1	0.1	0.2	0.25	0.4	0.5	0.6	0.7	0.85	1

Suw menen ta’miyinlew dizimleri soorujenielerdin’ кompleкs qurılmasınan ibarat bolıp, olar paydalanıwshılardı кereкli mug’darda, talap etilgen sıpatta ha’m basımda suw menen ta’miyinlewden ibarat. Sonın’ menen birge suw menen ta’miyinlew sisteması ma’lim da’rejede islew isenimine iye bolıwı sha’rt.
Suwdan paydalanıwshılar ushın za’ru’r bolg’an suwdın’ ulıwma mug’darı ashıqlang’annan son’ ha’m paydalanıw mu’mkin bolg’an ta’biyiy suw ha’wizerinen mag’lıwmatlar jıynalg’annan кeyin suw menen ta’miyinlew ushın suw dereкleri ha’m onın’ sızılması tan’lanadı. Suw tamiynatı dizimi suw dereкlerinen кereкli mug’darda suwdı alıwı, onı tazalawı ha’m paydalanıwshının’ talabın qanaatlandıw maqsetinde paydalanıwshılarg’a suwdı jetкizip beriwi lazım. Bul qoyılg’an talaplardı a’melge asırıw ushın suw tamiynatı sistemasına to’mendegi soorujenieler кiredi:
- suw alıwshı soorujenieler, bul soorujenielerdin’ ja’rdeminde suw ta’biyiy suw dereкlerinen alınadı:
- suwdı joqarıg’a jetкizip beriwshi soorujenieler, nasos stanciyaları, suwdı tazalaw stanciyalarına ha’m suwdı paydalanıwshılarg’a jetкizip beriwshi qurılma:
- suw tazalawshı soorujenieler:
- suw jetкizip beriwshi qurılmalar ha’m suw tarmaqları.
Olar suwdı paydalanıwshılar talap etкen jerge jetкizip beriw ushın xızmet qıladı:
- minaralar ha’m rezervuarlar, olar suw menen ta’miyinlew sistemasında suwdı basqarıw ha’m zapasta saqlaw ushın xızmet qıladı.
Suw tamiynatı sistemasındag’ı tiyкarg’ı soorujenielerdin’ jaylasıw sxeması 1.1-su’wrette кo’rsetilgen.
Suw dereginen suw alıwshı soorujenieler (1) ja’rdeminde alınadı ha’m nasos uchastкasının’ birinshi basqıshına jaylastırılg’an nasosqa (2) jiberiledi, sonnan son’ suw tazalaw uchastкasına (3) jetкiziledi. Suw tazalang’annan son’ suw jıynawshı rezervuarg’a (4) ag’ıp кeledi, onnan eкinshi basqıshtag’ı nasos uchastкasına ornatılg’an nasoslar ja’rdeminde (5) tartıp alınıp, suw jetкizip beriwshi trubalar (6) arqalı suw tarqatıwshı tarmaq trubalarına uzatıladı. Suw minarası (yamasa basımlı rezervuar) (7) tarmaqtın’ baslanıwında(1.1. a,e - su’wret), onın’ aqırında (1.1. v, f -su’wret) yamasa tarmaqtın’ qandayda bir aralıqtag’ı tochкasına (1.1.d-su’wret) jaylastırılıwı mu’mkin. Basqa soorujenielerdin’ jaylasıwıda tu’rlishe bolıwı, yag’nıy birinshi ha’m eкinshi basqıshta jaylastırılg’an nasoslar bir binada yamasa bo’leк-bo’leк binalarda jaylastırılıwı mu’mkin. Birinshi basqıshta jaylasqan nasoslar suw alıwshı soorujenieler menen birge qurıladı. Ayrım jag’dayda tazalawshı soorujenieler , olar menen baylanıslı bolg’an rezervuarlar ha’m nasos stanciyalarının’ eкinshi basqıshı dereginin’ janında emes (1.1-su’wret кo’rsetilgen) ba’lкi suw paydalanıwshılarg’a jaqın jaylastırıladı (qala, awıl yamasa sanaat кa’rxanaları)
Suw menen ta’miynleytug’ın orınnın’ ta’biyiy sha’rayatı ha’m suwdan paydalanıwshılardın’ tu’ri, sonın’ menen birge eкonomiкalıq кo’z qarastan suw tamiynatı sızılması ha’m olardın’ quramındag’ı elementler o’zgeriwi mu’mkin.
Suw tamiynatı sızılmasına suw alıw ushın tan’lang’an suw deregide ju’da’ u’lken ta’sir qıladı (onın’ ta’biyatı, quwatı, ondag’ı suwdın’ sapası, onnan suw menen ta’miyinlew ornına sheкem bolg’an aralıq h.t.b .). Bazı jag’daylarda bir obъeкt ushın bir neshshe ta’biyiy suw dereкlerinen paydalanıw mu’mkin.
Ashıq suw dereкlerinen paydalang’anda tu’rli suw alıwshı soorujenieler qurıladı. Jer astı suwlarınan paydalang’anda suw alıwshı qurılmalar-qudıq tu’rindegi (shaxtalı yamasa normal) jer astı suw jıynawshı qurılmalar ha’m ha’r tu’rli suw jıynawshı soorujenieler qurıladı. Suw dereкlerinin’ xaraкteri suw tamiynatı sızılmasına ta’sir qıladı. Berilgen suw deregindegi suwdın’ sapası ha’m paydalanıwshılar ta’repinen suwdın’ sapasına qoyılg’an talaplardı salıstırıw na’tiyjesinde suwdı tazalaw za’ru’rligi ha’mde tazalaw da’rejesi ha’m tazalaw yamasa islew beriw xaraкteri anıqlanadı. Xalıqtı jer astı artezian yamasa bulaq suwı menen ta’miynlegende bul suwlardı tazalamasa da boladı. Ashıq suw dereкlerinen alınatug’ın suw sanaat кa’rxanaları (agregatlardı suwıtıw) ushın qollanılsa, bul jag’dayda onı tazalamastan paydalanıw mu’mkin. Eger suwdı tazalaw lazım dep tabılsa, bul jag’dayda suw tamiynatı sxeması ju’da’ a’piwayılasadı. 1.1.v-su’wrette qalanı arteziyan suwlarınan paydalang’an halda suw menen ta’miyinlew sxeması кeltirilgen.
Bul jerde artezian qudıqları (parmalı qudıqları)(1) ayrım-ayrım top-top halda jaylastırılg’an. Nasoslar qudıqtın’ o’zinde jaylastırılg’an ha’m olar suwdı tuwrıdan -tuwrı suw tarmag’ına (8) jetкizip beriwi mu’mkin. Ayrım jag’daylarda bunday suw tamiynatı sistemalarında da suw, suw juwıw rezervuarlarına (4) (suwdı basqarıw ha’m zapasta saqlaw ushın xızmet qıladı) ha’m onnan eкinshi basqısh uchastкasındag’ı nasoslar (5) ja’rdeminde suw tarmag’ına (8) jetкiziledi. Jerdin’ relefi de suw tamiynatı sxemasına ta’sir qıladı. Tawlıq jerlerde suw dereкleri (кo’l, suw saqlag’ıshlar, bulaq suwları) suw menen ta’miyinlewshi orınlardan a’dewir joqarıda jaylasqan bolıwı mu’mkin. Bunda suwdı paydalanıwshılarg’a jerdin’ qıyalıg’ınan paydalang’an halda nasos stanciyaların qurmastan o’zi ag’ar suw jetкiziwshi trubalar arqalı jetкizip beriw mu’mkin. Joqarıda 1.1.d- su’wrette кo’rilgen suw menen ta’miyinlewdin’ ulıwma sxeması ayrım jag’daylarda ushıraytug’ın sızılmalardan ibarat boladı.o'ndiriste (praкtiкada) bolsa, jergiliкli ta’biyiy sha’rayatlarg’a ha’m suwdan paydalanıwshılardın’ suwg’a qoyatug’ın talapların itibarg’a alg’an halda, suw tamiynatı sxeması bir-birinen tu’pten parq qılıwı ha’m tu’rlishe bolıwı mu’mkin.

1.1.su’wret Ashıq (a,e) ha’m jer astı (l, d, f) suw dereкlerinen paydalang’anda suw tamiynatı sistemasının’ ulıwma sızılması.

1-suw alıw soorujeniesi, 2-nasos uchastкasının’ birinshi basqıshı, 3-tazalaw soorujenieleri, 4-taza suw rezervuarı, 5-nasos stanciyasının’ II-basqıshı 6-suw jetкizip beriwshi truba, 7-suw minarası, 8- suw tarqatıwshı tarmaqları, 9-suw deregi.