Xalqaro turizm va turizm servisi

Antik davr. Qadimgi gresiya va rim

Antik davr – qadimgi Grek va Rim san’atining Uyg‘onish davri bosqichidir. U Bolqon yarim orolidagi Egey arxipelagi va kichik Osiyoning janubiy sohillarida vujudga keldi. Qadimgi Gresiya madaniyati quyidagi bosqichlardan iborat:

- eramizgacha XX-XIII asrlar – Krito Miken;

- eramizgacha XII-VIII asrlar – Gomeo;

- eramizgacha VIII-VI asrlar – Arxaik;

- V-IV eragacha – Klassik;

- eragacha III-I asrlar – Ellinistik;

- eragacha 146 yildan boshlab Gresiya Rim provinsiyasiga aylandi.

Qadimgi Gresiya qurilish madaniyati va dizaynini bezaklarning oddiyligi, kompozitsiyalarning real va haqqoniyligi, umumiy shakl va barcha qismlar proporsionalligi, arxitektura estetik qarashlar uyg‘unligi kabi xususiyatlar ajratib turadi. Bu yerda Order deb atalgan badiiy qurilish tizimi ishlab chiqildi. Qadimgi Grek me’morchiligi ana shu yo‘nalish (order)ning ikki shaklida rivojlandi: ular Dori va Ioni orderlari deb nomlanardi. Keyinchalik yana bir shakli Korinf order usuli deb ataldi.

Ellinizm davrida bu madaniy qurilish shakli O‘rtayer va Qora dengiz sohillaridan Yaqin va o‘rta sharq davlatlari (Hindistongacha) hududlarigacha keng tarqaldi, ya’ni, bu yerlarda mahalliy Ellinistika san’ati maktablari paydo bo‘ldi. Gresiya mustaqillikni yo‘qotgach, Rim provinsiyalaridan biriga aylandi. Ammo order namunasi bo‘lib qolaverdi. O‘sha davrdagi Rimning mashhur shori Goratsiy bu haqda: “Asir bo‘lgan Gresiya qadimiy bosqinchilarni o‘z asiriga aylantirdi”.

Shunday qilib, qadimgi grek va ellinistik madaniyati an’analari Qadimgi Rim madaniyati tarkibida rivojlana bordi. Qadimgi Rim san’ati rivojlanishini quyidagi uch davrga bo‘lib o‘rganadilar.

- eramizgacha bo‘lgan VIII-VI asrlar – podshohlar davri;

- eramizning I-V asrlari – Imperiya davri;

- eramizning 410 yilligigacha–Vestgotlar zarbalari ostida Rim imperiyasining qulash davri. Agar qadimgi grek xramlash davri. Agar qadimgi grek xramlari olimpda yashayotgan yer Xudosi uchun qurilgan bo‘lsa, ulug‘vor Rim qurilmalari ularni Yevropa bo‘ylab tarqatdi. Rimliklar order tizimini rivojlantirib uning toskan va kompozitiv kabi yangi shakllarini yaratdi. Kesson potoloklari, Rim arkasi, kollektorlar, akvaduklar hamda qurilishda sementdan foydalanish kabi yangiliklar Rim me’morchilik maktabidan boshlanadi.