Xalqaro munosabatlar va ijtimoiy-siyosiy fanlar fakulteti jamoatchilik bilan aloqalar kafedrasi

2.2. Turizm sohasida asosiy PR-texnologiyalar
Turizmni rivojlantirishda qaysi texnologiyalar eng samarali boʻlishini aniqlash uchun maxsus ehtiyojlarni, maqsadli auditoriyani va marketing maqsadlarini baholash muhimdir. Turizm sanoatida turli PR-texnologiyalar yoʻnalishlarni targʻib qilish, sayohatchilar bilan muloqot qilish va umumiy turizm tajribasini oshirish uchun qoʻllaniladi. Turizmda keng qoʻllaniladigan ba’zi PR-texnologiyalar:
1. Moʻljal veb-saytlari: Moʻljal veb-saytlari diqqatga sazovor joylar, turar joylar, tadbirlar va mahalliy xizmatlar haqida toʻliq ma’lumot beruvchi muhim PR vositalari boʻlib xizmat qiladi. Ushbu veb-saytlar koʻpincha sayohatni rejalashtirishni osonlashtirish uchun interaktiv xaritalar, sayohat qoʻllanmalari va bron qilish funksiyalarini oʻz ichiga oladi.
2. Ijtimoiy media bilan shugʻullanish: Facebook, Instagram, Twitter va YouTube kabi ijtimoiy media platformalari sayyohlar bilan muloqot qilish, jozibali vizual kontent bilan boʻlishish, diqqatga sazovor joylar va tadbirlarni targʻib qilish uchun turizm PRida keng qoʻllaniladi. Sayyohlik kengashlari, mehmonxonalar va sayyohlik agentliklari sayyohlik takliflarini namoyish qilish uchun ijtimoiy media kampaniyalari, ta’sir qiluvchi sheriklik va foydalanuvchilar tomonidan yaratilgan kontentdan foydalanadilar.
3. Virtual texnologiyalar sayyohlarga diqqatga sazovor joylar, muzeylar va tarixiy obidalar haqida virtual tajribaga ega boʻlish imkonini beradi. PR guruhlari immersiv kontent, virtual sayohatlar va interfaol koʻrgazmalar yaratish, potentsial tashrif buyuruvchilarni jalb qilish va ularning sayohat oldidan faolligini oshirish uchun Virtual texnologiyadan foydalanadilar.
4. Onlayn sayohat agentliklari (OTA) va bron qilish platformalari: PR harakatlari OTA va Expedia, Booking.com va Airbnb kabi onlayn bronlash platformalari bilan hamkorlik qilishni oʻz ichiga oladi. Ushbu platformalar Italiyada turar joy, sayohatlar va tadbirlarni targʻib qilish, keng auditoriyani qamrab olish va bron qilish tajribasini osonlashtirishga yordam beradi.
5. Sayyohlar uchun mobil ilovalar: Turizmga oid mobil ilovalar sayohatchilarga qimmatli ma’lumotlar, tavsiyalar va shaxsiy marshrutlarni taqdim etadi. TripAdvisor va MyCicero kabi ilovalar tashrif buyuruvchilar tajribasini yaxshilash va samarali sayohatni rejalashtirishni ta’minlash uchun shahar yoʻriqnomalari, oflayn xaritalar, real vaqtda yangilanishlar va sharhlar kabi xususiyatlarni taklif etadi.
6. Influyenser marketing kampaniyalari: Influyenserlar turizmni rivojlantirishda muhim rol oʻynaydi. PR guruhlari tur yoʻnalishlarga katta qiziqish uygʻotadigan kontent yaratuvchilari bilan hamkorlik qiladi. Ushbu hamkorliklar tajribalarni namoyish qilish uchun ijtimoiy media kampaniyalari va kontent bilan hamkorlikni oʻz ichiga oladi.
7. Onlayn sayohat hamjamiyatlari va sharh platformalari: Onlayn sayohat hamjamiyatlari va TripAdvisor, Yelp va Google kabi sharh platformalari sayohatchilarning qarorlariga taʼsir qiladi. PR harakatlari faol ravishda boshqarish va sharhlarga javob berish, ijobiy fikrlarni ragʻbatlantirish va sayohatchilar tomonidan koʻtarilgan har qanday tashvish yoki muammolarni hal qilishni oʻz ichiga oladi.
8. Kontent marketingi va bloglar: Kontent marketingi va bloglar turizmdagi kuchli PR strategiyasidir. PR mutaxassislari sayohat bloggerlari, yozuvchilari va taʻsir oʻtkazuvchilar bilan hamkorlikda noyob takliflarni ta’kidlaydigan qiziqarli sayohat hikoyalari, yoʻnalish boʻyicha qoʻllanmalar va maqolalar yaratishadi. Ushbu kontent boʻlaklari veb-saytlarda, ijtimoiy media platformalarida va media hamkorliklari orqali baham koʻriladi.
9. Ma’lumotlarni tahlil qilish va shaxsiylashtirish: PR guruhlari ma’lumotlarni tahlil qiladilar va sayohatchilarning afzalliklarini tushunish, xabar almashishni moslashtirish va shaxsiylashtirish strategiyalaridan foydalanadi. Murakkab tahlil vositalari PR kampaniyalarini optimallashtirish va tashrif buyuruvchilarning umumiy tajribasini yaxshilash uchun veb-sayt trafigini, ijtimoiy media ishtirokini va foydalanuvchi xatti-harakatlarini kuzatishda yordam beradi.
10. Jonli translatsiya va vebinarlar: Jonli translyatsiya platformalari va vebinarlar PR mutaxassislariga real vaqt rejimida sayyohlik takliflarini namoyish qilish imkonini beradi. Ular virtual tadbirlarni oʻtkazishi, interaktiv savol-javob sessiyalarini oʻtkazishi va potentsial tashrif buyuruvchilar va sayohat mutaxassislari bilan muloqot qilish uchun faoliyat yoki diqqatga sazovor joylarning jonli namoyishlarini taqdim etishi mumkin.⁸
Turistik sohadagi PR mutaxassislari rivojlanayotgan texnologiyalar va tendentsiyalardan xabardor boʻlishlari muhim, chunki landshaft oʻzgarishda davom etmoqda. Ushbu PR texnologiyalarini samarali qoʻllash va ulardan foydalanish orqali turizm sanoati oʻzining koʻrinishini oshirishi, koʻproq tashrif buyuruvchilarni jalb qilishi va sayohatchilar uchun unutilmas tajribalarni taqdim etishi mumkin.
Turizm biznesida PR uchun alohida ahamiyatga ega boʻlgan narsa shundaki, bu holda xizmatlarni sotish bilan shugʻullanadi, odatda, mahsulot sifati koʻpincha sotib olishdan oldin baholanadi. Bu yerda turistik kompaniyaning obroʻsi va uning imiji birinchi oʻringa chiqadi, uning shakllanishi va qoʻllab-quvvatlanishi Jamoatchilik bilan aloqalar boʻlimiga yuklanadi. PR haqiqiy zamonaviy aloqa texnologiyasi sifatida ketma-ket qoʻllaniladigan protseduralar toʻplamidir.
Turizm sektorining asosiy PR-texnologiyalar quyidagilardan iborat:
1. Matbuot anjumanlari, taqdimotlar, yangi turistik mahsulotlar, turoperatorlar, ziyofatlar, ochilish marosimlari, davra suhbatlari.
2. Reklama, ommaviy axborot vositalari, nashriyotlar bilan aloqalarni targʻib qilish, tashkilot haqidagi yangiliklar bilan materiallarninashr etish.
3. Kompaniya, uning mahsulotlari va xizmatlarini taqdim etish uchun maxsus tadbirlar (tashkilotchi kompaniya vakillari tomonidan oʻtkaziladigan koʻrgazmalar, yarmarkalar, seminarlar, seminarlar, ularning yoʻnalishi, profili, boradigan joyi, viza bojxona rasmiylashtiruvining oʻziga xos xususiyatlari va sayyohlik kompaniyasining boshqa xususiyatlarini ochib beradi.
4. Imijli reklama.
5. Homiylik.
6. Xayriya.
7.Sayyohlik kompaniyalari xodimlari uchun tahliliy va konsalting texnologiyalari, treninglar, malaka oshirish kurslari.
8. Reklama va PR kampaniyalari.
9. Turistik imij, brend, turistik mahsulotni ilgari surish bilan nternetda sayyohlik kompaniyasi xizmatlarini taqdim etish.
10. Oshkoralik, ommaviy axborot vositalari, nashriyotlar bilan tashkilot haqidagi yangiliklar bilan materiallarni boyitish.
11. Internetda sayyohlik kompaniyasi xizmatlarini taqdim etish, turistik imij, brend, turistik mahsulotni onlayn targʻib qilish.
Jamoatchilik bilan aloqalarning kontseptual faoliyati turistik kompaniya ichida ham, ijtimoiy muhitning tashqi vakillari bilan ham samarali hamkorlikni taʻminlashga qaratilgan. Turli maqsadli guruhlar bilan barqaror va yaxshi muvofiqlashtirilgan munosabatlarni yaratish va qoʻllab-quvvatlash boʻyicha tizimli, uzoq muddatli chora-tadbirlarni amalga oshirish uchun har bir maqsadli auditoriyaning holati va rivojlanishi haqida toʻliq va obʻektiv maʻlumotlarga ega boʻlish kerak. Turizmda PR maqsadli auditoriyaning fikrlari, kayfiyatlari, afzalliklari, qiziqishlari va xatti-harakatlarini ishonchli, diqqatli va hurmat bilan hisobga olishga asoslanishi kerak.⁹
Agar bizning turizm imkoniyatlarimiz haqida gapiradigan boʻlsak, Oʻzbekistonga kirish va ichki turizm hajmini oshirish, uning turli yoʻnalishlarini rivojlantirish imkonini beruvchi turizm salohiyatining jihatlarini alohida ta’kidlashimiz kerak. Mamlakatimizda turizmni rivojlantirishning quyidagi hozirgi tendensiyalarini ajratib koʻrsatish mumkin:
1. Turizm va mehmondoʻstlik sanoatini rivojlantirish.
2. Keng doiradagi boshqa davlatlar bilan yaxshi diplomatik munosabatlar oʻrnatish.
3. Vizasiz rejimni oʻrnatish va vizalar berish tartibini soddalashtirish.
4. Mamlakatning yangi qiyofasini shakllantirish va saqlash.
5. Xalqaro turizm yarmarkalarini oʻtkazish.
6. Tarixiy markazlar infratuzilmasini yaxshilash.
7. Sayohatning yangi turlarining paydo boʻlishi.
8. Turizm sohasida kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish.
9. Xalqaro turizmni rivojlantirish.
10.Turizm sohasiga tadbirkorlarni jalb qilish.
11.Oʻzbekistonning yagona brendi ostida turizm salohiyatini reklama qilish.
12.Turistlarning qulayligini ta’minlash uchun kamchiliklarni bartaraf etish.
13.Turizmni rivojlantirish uchun xorijiy ommaviy axborot vositalarini jalb qilish.
14. Ipak yoʻli xalqaro turizm universitetida Turizm PR yangi yoʻnalish ochib, shu yoʻnalishda kadrlar tayyorlash.
Turizm joylarida transport, ijtimoiy va muhandislik infratuzilmasining yomon rivojlangani, turistlarga xizmat koʻrsatishning past darajasi bilan bogʻliq. Joylar, yoʻl boʻyidagi infratuzilma obyektlarining rivojlanmaganligi, malakali kadrlar yetishmasligi, turizm sohasida meʼyorlarning yoʻqligi kabi muammolarni sanab oʻtsak boʻladi. Oʻzbekiston hali ham turistik joy sifatida koʻpchilik turistlarga maʼlum emas. Mamlakatimizning bugungi ochiqlik siyosati ham zamonaviy axborot texnologiyalaridan, ham xalqaro marketing vositalaridan kengroq foydalanish imkonini bermoqda. Shuningdek, turizmda jamoatchilik bilan aloqalarni boshqarish yoki PR strategiyalarida jahon tajribasidan foydalanish zarur.
Buyuk Britaniya Jamoatchilik bilan aloqalar instituti quyidagi ta’rifni beradi: “Ommaviy aloqalar tashkilot va jamoatchilik oʻrtasida doʻstona munosabatlar va oʻzaro tushunishni yaratish va qoʻllab-quvvatlashga qaratilgan rejalashtirilgan doimiy harakatlardir”. Chet el soʻzlari lugʻatida jamoatchilik bilan aloqalar korxona (muassasa, firma, hudud) eng muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi va uning obroʻsini oshirish uchun jamoatchilik fikrini tashkil etish deb ta’riflanadi. U turli usullarda, lekin birinchi navbatda ommaviy axborot vositalari orqali amalga oshiriladi. Yuqoridagi jamoatchilik bilan aloqalar vositalaridan foydalanish tajribasini ijobiy deb baholasak, maqsadga muvofiq koʻrinadi:
1. Oʻzbekistonda kirish va ichki turizmni rivojlantirish uchun PR strategiyasi vositalaridan faol foydalanish.
2. Yuqori sifatli PR faoliyatini moliyaviy qoʻllab-quvvatlash uchun zarur mablagʻlarni ajratish masalasini koʻrib chiqish, xususan, bu byudjetdan moliyalashtirish va soliq imtiyozlari tizimini uygʻunlashtirish orqali mumkin.
3. Tizimli yondashuv asosida Oʻzbekistonda PR faoliyati dasturini ishlab chiqish.
4. Iste’molchilarni tashqi va ichki bozorlarda segmentatsiyalash va umumiy reklama va alohida mahsulotlarga sa’y-harakatlarning jamlanish darajasini aniqlash.
5. Mamlakatning jozibali qiyofasini shakllantirish yoʻnalishida:
– ommaviy axborot vositalari bilan hamkorlikni kengaytirish, badiiy filmlar, hujjatli filmlar, videofilmlar, bosma maqolalar ishlab chiqarishga jurnalistlarni, radiokinokompaniyalarni, Oʻzbekistonni tashrif buyurishga qiziqtirgan davlat sifatida koʻrsatmoqchi boʻlgan boshqa xorijiy televideniyesini jalb qilish;
– mintaqa haqida yaxshi taassurot yaratish maqsadida xorijiy mamlakatlarning ham sayyohlari, ham turistik firmalar xodimlari, shuningdek, PR-menejerlar uchun reklama sayohatlarini tashkil etishni kengaytirish zarur;
– Oʻzbekistonning turizm salohiyatini targʻib qiluvchi xalqaro telekanalni tunu-kun koʻrsatuvini tashkil etish.
6. Turistik kompaniyalarning mijozlarni jalb qilish faoliyatini takomillashtirish yoʻnalishida:
– turistlarga xizmat koʻrsatishning zarur standartlarini ishlab chiqish;
– tajriba almashish maqsadida konferensiya va seminarlar oʻtkazish amaliyotini doimiy yoʻlga qoʻyish;
– turistlarga xizmat koʻrsatish standartlarini shakllantirish boʻyicha oʻquv mashgʻulotlarini tashkil etish.
7. Turizmga oid ma’lumotlar boʻyicha bepul telefon ma’lumotlarini taqdim etish uchun hududlarda turistik axborot idoralarini tashkil etish.¹⁰
Jamoatchilik bilan aloqalar (PR) texnologiyalari jahon turizm industriyasining ajralmas qismiga aylandi. PR-texnologiyalardan foydalanish sayyohlarni jalb qilish va manfaatdor tomonlar bilan uzoq muddatli aloqalarni o‘rnatishga qaratilgan. Xalqaro turizmni rivojlantirishda PR-texnologiyalardan foydalanish va takomillashtirish usullari:
1. Ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish: bugungi kunda PR-texnologiyalar ijtimoiy tarmoqlar bilan uzviy bog‘langan. Virtual ilovalar va platformalar sayyohlik tashkilotlari va yo‘nalishlari uchun musobaqalar, tadbirlarni ro‘yxatdan o‘tkazish va hattoki sayohat paketlarini sotish uchun kuchli vositadir. Ijtimoiy media: Facebook, Instagram, Twitter va LinkedIn kabi ijtimoiy media platformalari sayyohlik yo‘nalishlarini targ‘ib qilish uchun samarali vosita ekanligini isbotladi. Sayyohlik kompaniyalari jozibali kontent yaratishi va o‘z manzillari, diqqatga sazovor joylari haqida ma’lumotlar almashishi mumkin. Ta’sir qiluvchi marketingdan foydalanish ham kengroq auditoriyani qamrab olishga yordam beradi.
2. Raqamli marketing: Qidiruv tizimini optimallashtirish (SEO) veb-saytlar trafigini ko‘paytirishga yordam beradi. Raqamli marketing kampaniyalari maqsadli auditoriyaning qiziqishlari asosida moslashtirilishi mumkin.
3. Kontent marketingi: Blog postlari, videolar, infografika va elektron kitoblar kabi qimmatli kontent yaratish orqali sayyohlik korxonalari potentsial sayyohlarning e’tiborini jalb qilishi va ushlab turishi mumkin. Kontent marketingi strategiyalari maqsadli brend taklifiga mos kelishi kerak.
4. Inqirozni boshqarish: PR-texnologiyalar salbiy reklama yoki inqirozlarni boshqarish uchun ham ishlatilishi mumkin. Inqirozni boshqarish rejasi mavjud bo‘lsa, turizm yo‘nalishlari salbiy fikrlar, shikoyatlar yoki mish-mishlarga tezda javob berishi mumkin.
5. Mijozlar bilan aloqalarni boshqarish (CRM): CRM tizimlaridan foydalanish shaxsiylashtirilgan xizmatlar sayyohlar bilan mustahkam aloqalarni o‘rnatishga yordam beradi. CRM tizimlari, shuningdek, maqsadli mahsulot va xizmatlarni yaxshilash uchun ma’lumotlarni to‘plash va tahlil qilishga yordam beradi.
6. Kuchli destinatsiya brendini yaratish: PR texnikasi destinatsiya imijini yaratish va yaxshilashga yordam beradi, unga ko‘proq sayyohlarni jalb qiladi. Buning uchun potentsial sayohatchilarning hissiy munosabatini uyg‘otadigan va maqsadning jozibali qiyofasini yaratishga yordam beradigan keng ko‘lamli PR kampaniyalari, reklama aksiyalari va tadbirlari talab qilinadi.
7. Press-turni tashkil etish: PR-texnologiyalar jurnalistlar, bloggerlar, sayyohlik agentliklari va boshqalar uchun media-turlar (press-tur) tashkil etish uchun ishlatiladi. Bunday tadbirlar manzil va undagi mahsulotlarni ommaviy axborot vositalarida sifatli targ‘ib qilishga xizmat qilmoqda.
8. Tadbirlar, festivallar, ko‘rgazmalar tashkil etish: PR-texnologiyalar turli madaniy, sport va boshqa tadbirlarni o‘tkazish uchun foydalaniladi, bu esa diqqatni manzilga qaratadi. Bunday tadbirlarni o‘tkazish orqali turizm tashkilotlari megapolislar va sanoat hududlarini rivojlantirishga hissa qo‘shadi, shuningdek, sayyohlar oqimini ko‘paytirish uchun sharoit yaratadi.
9. Qo‘shimcha xizmatlarni tashkil etish: PR-texnologiyalar mehmonlar uchun qo‘shimcha xizmatlarni yaratish uchun ishlatiladi: avtomobil ijarasi, gidlar, mehmonxonada joylashtirish va hokazo. Bu xizmatlar turlarini kengaytirish va xizmat ko‘rsatish darajasini oshirish imkonini beradi.
10. Turizm xizmatlaridan foydalanish: PR-texnologiyalar turizm xizmatlarini yaratish va rivojlantirish uchun ishlatiladi: onlayn bron qilish, mobil ilovalar, virtual gidlar va boshqalar. Bu turoperatorlarga sayohatni rejalashtirish va amalga oshirishda yanada qulayroq va xizmat ko‘rsatish imkonini beradi.¹¹
Xalqaro turizmda PR-texnologiyalardan foydalanish ko‘p sonli sayyohlarni jalb qilish va turistik yo‘nalish imijini oshirishning samarali vositasi hisoblanadi. PR-texnologiyalarni takomillashtirish xalqaro turizmni rivojlantirishga katta foyda keltirishi mumkin. Samarali usullar va vositalardan foydalangan holda, turizm yo‘nalishlari o‘zlarining ko‘rinishini oshirishi, ko‘proq sayyohlarni jalb qilishi va manfaatdor tomonlar bilan uzoq muddatli aloqalarni o‘rnatishi mumkin.