|
World Output
–3,1
5,9
4,4
3,8
3.
BMT tarkibidagi ixtisoslashgan iqtisodiy-moliyaviy tashkilotlar faoliyati.
XX asr 1941 yildan boshlab BMTni tashkil etish boshlangan. 1943 yilga kelib BMT ni
tashkil etish haqidagi qaror SSSR, AQSh, Angliya va Xitoy tashqi ishlar vazirlarining Moskvadagi
kengashida qabul qilindi. Ustavi esa 1950 yilda SanFransisko konferensiyasida qabul qilindi. BMT
Ustavida ko’rsatilganidek, u xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash, xalqlarning teng huquqli
bo’lishi va o’z taqdirini o’zi belgilashi qoidasiga amal qilib, millatlar o’rtasida do’stlik
munosabatlarni rivojlantirish, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy muammolarni hal etishda xalqlar
o’rtasida hamkorlik bo’lishini ta’minlashni ko’zda tutib, shu umumiy maqsadlarga erishishda
millatlar harakatini uyg’unlashtirib turadigan markaz hisoblanadi. BMT da 6 ta bosh organ
mavjud. Ulardan 5 tasi – Bosh Assambleya, Xavfsizlik Kengashi, Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash,
Vasiylik Kengashi va Kotibiyat – BMT ning Nyu-Yorkdagi qarorgohida, 6-organ – Xalqaro Sud
esa Niderlandiyaning Gaaga shahrida faoliyat ko’rsatadi.
BMT ning tashkil etilishi jahon iqtisodiyoti tubdan yangilanishiga olib keldi. Sababi BMT
tomonidan ko’plab rasmiy xalqaro ijtimoiy, iqtisodiy, moliyaviy va boshqa tashkilotlar tashkil
etildi va ular dunyo mamlakatlarining rivojlanishi uchun yirik hajmdagi turli loyihalarni amalga
oshirdilar. Hozird BMT tizimi darajasida ishlanmoqda. BMT tizimiga Tashkilotning o’zi, uning
ixrisoslashtirilgan muassasalari, dasturlari va jamg’armalari kiradi.
BMT ning Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashi – IIKi (EKOSOS) uning asosiy organlaridan biri
bo’lib, bu kengash BMT ning xalqaro va ijtimoiy hamkorlik sohasidagi vazifalarining ijrosi uchun
mas’uldir. BMTning IIKi o’z vakolatiga binoan iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, ta’lim, sog’liqni
saqlash va boshqa sohalarga oid xalqaro masalalar yuzasidan tadqiqotlar o’tkazadi va m’ruzalar
tayyorlaydi, inson huquqlari va asosiy erkinliklarini hurmatlashni rag’batlantirish maqsadida
tavsiyalar ishlab chiqadi, BMT Bosh Assambleyasida taqdim etish uchun o’z faoliyat doirasiga
kiradigan masalalar bo’yicha konvensiyalarning loyihalarini tayyorlaydi, mazkur masalalar
yuzasidan konferensiyalar o’tkazadi. O’z faoliyatida rivojlanayotgan mamlakatlarga iqtisodiy,
texnikaviy va boshqa xilyordam ko’rsatish ishiga katta ahamiyat beradi. BMT IIKining oliy organi
– sessiya bo’lib, u yiliga 2 marta: bahorda – Nyu Yorkda, yozda – Jenevada o’tkaziladi.
BMT tarkibidagi ixtisoslashgan iqtisodiy-moliyaviy tashkilotlar, masalan, Jahon Banki –
JB taraqqiyot maqsadlari uchun har yili 30 mlrd dollardan ko’p yordam ajratadi. Qarzlar faqat
hukumatlarga beriladi, biroq barqaror o’sish darajasiga erishish maqsadida Bank mahalliy
jamoalar, ilmiy ishlab chiqarish birlashmalaridan, shuningdek, Xalqaro moliyaviy korporatsiyalar
orqali xususiy sektordagi korxonalardan ham foydalanishlari mumkin.
BMT tarkibidagi ixtisoslashgan iqtisodiy-moliyaviy tashkilotlarning birinchilari “Xalqaro
valyuta fondi” – XVFni va Jahon banki – JB guruhiga kiruvchi ilk xalqaro bank “Xalqaro tiklanish
va taraqqiyot banki” – XTTB hamda BMT ning Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengashi – IIKi (EKOSOS)
bo’sa, keyinchalik bir qancha maqsadli tshkilotlar va jamg’armalar tahskil etildi. Ular o’z
faoliyatlarini BMT ning iqtisodiy va ijtimoiy sohalaridagi mandatini bajarayotgan Bosh
Assambleya hamda Iqtisodiy va Ijtimoiy kengash rahbarligida olib boradilar. Bunday tashkilot va
jamg’armalarga: BMT ning Bolalar Jamg’armasi (YUNISEF) xalqaro tashkiloti, Jahon Oziq-
ovqat Dasturi eng yirik xalqaro tashkiloti, BMT ning Aholishunoslik Jamg’armasi (YUNFPA),
BMT ning Atrof muhit Dasturi (YUNEP) xalqaro tashkiloti, BMT ning Aholi punktlari markasi
(Xabitat) xalqaro tashkiloti, BMT ning Savdo va Taraqqiyot bo’yicha konferensiyasi
(YUNKDAT), JB tomonidan boshqariladigan Global Ekologik Jamg’arma, BMTning
Mamlakatlar bo’yicha Guruhlari kiradi. 2000 yilda tashkil qilingan BMTning Ming yillik
konsessiyasida dastlabki 30 yillik dastur ishlab chiqilib amalga oshirilib kelinmoqda. Bulardan
tashqari belgilangan davrgagina tegishli maqsadli dasturlar ishlab chiqilib, u bilan shug’ullanuvchi
guruh va unga jamg’arma tashkil qilinadi va jahon iqtisodiyotida ahamiyatga ega maqsadli keng
ko’lamli loyihalar amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
