Xalqaro ilmiy-nazariy konferensiya

4. Самангон вилоятида алмастирилган топонимлар:
Самангон Балх билан чегарадош вилоятлардан бири. Бу вилоят аҳолисининг деярли катта қисимини ўзбеклар ташкил этади. Самангонда келиб чиқиши туркий бўлган кўпгина топоним бор. Булардан баъзиси бошқа номларга алмаштирилган. Шулардан айримларини санаб ўтамиз.
1) “Ойбек // آی‌بېک” Самангон вилоятининг маркази номи бўлган. Бугунги кунда “Айбак // - ایبک” тарзида айтилади.⁴¹ Бу ном қадимда шу вилоятнинг номи бўлган. Кейинчалик фақатгина вилоят марказининг номи сифатида қолдирилган.⁴²
2) Афғонистонда жуда машҳур топонимларда бири “Тошқўрғон // تاش‌قۉرغان”. Тарихий манбаларга кўра “Тошқўрғон” ҳам шаҳар номи, ҳам туман номи бўлган.⁴³ Кейинчалик туман номи “Хулм // خلم”га алмаштирилиб, “Тошқўрғон” эса, кичкина геогрофик объект номи сифатида қолдирилган (Танги Тошқўрғон).⁴⁴
3) “Гул қишлоқ // گل قیشلاق” топоними ҳам “Жуғи // جوغی”га алмаштирилган.⁴⁵
4) “Катта қишлоқ // کتٌه قیشلاق”нинг номи “Жига Бонда //جیگه بانده”га ўзгартирилган.⁴⁶
5) “Минг қишлоқ // مینگ قیشلاق” Самангон вилоятидаги туркий топонимлардан бири бўлган. Бу ном “Занди Кўт // زندی کوت”га алмаштирилган.⁴⁷


5. Фориёб вилоятидаги номи ўзгартирилган жойлар:
Фориёб ўзбеклар зич яшайдиган вилоятлардан бири. Бу вилоят аҳолисининг кўпи ўзбеклар. Туркманлар ҳам бу вилоятнинг кўзга кўринарли аҳолисини ташкил беради. Фориёб вилоятидаги топонимларнинг кўпи туркий негизли топонимлар. Вақт ўтиши билан баъзилари ўзгарган. Шулардан айримларини кўздан кечирамиз.
1) “Шингли // شینگلی” топоними “ШинКили // شین کلی”га ўзгартирилган.⁴⁸
2) “Тўрт Хил // تۉرت خیل” топоними “Тўрхил // تورخیل”га алмаштирилган.⁴⁹
3) “Хончабоғи // خان چباغی” жой номи “Хончорбоғ // خانچارباغ”га тағийр қилган.⁵⁰
4) “Олтихўжа // آلتی خوجه” топонимини “АсоҳбиКаҳф // اصحابِ کهف”га ўзгартирган.⁵¹
5) “Човни Берун // چاونی بیرون” ё “Човни Бурун // چاونی بورون”ни “Паштун Кўт // پشتون کوت”га ўзгартирган.⁵²
6) “Катта Хоразм // کته خوارزم” топоними “Калта Хурус // کلته خروس”га ўзгартирилган.⁵³
7) “Дара Оғзи // دره آغزی” топоними “Даҳан Дара // دهن دره”га тағийр қилган.⁵⁴
8) “Катта Тош // کته تاش” топоними “Ғанда Санг // غنده سنگ”га ўзгартирилган.⁵⁵
9) “Шиштепа // شیش تېپه” топоними “Шаш Тапа // شش تپه”га ўзгартирилган.⁵⁶
10) “Бойимўғли // بایم اوغلی” топоними “Боймғли // بایمغلی”га ўзгартирилган.⁵⁷
11) “Бойқизи // بای قیزی” топоними “Бодғисий // باغیسی”га ўзгартирилган.⁵⁸
12) “Отахонхўжа // آته خان خوجه” топоними “Ато Хон Хожа // عطاخان خواجه”га ўзгартилган.⁵⁹
13) “Тўрткўл // تۉرت کۉل” топоними “Тўргул // تورگل”га ўзгартирилган.⁶⁰
14) “Алатаёқ // اله تیاق” жой номи “Тоҳириён // طاهریان”га ўзгартирилган.⁶¹
15) “Тиктош // تیک تاش” топоними “Динтож // دین تاج”га ўзгарган.⁶²
16) “Туғочихона // توغاچیخانه” жой номи “Деҳи Азизон // ده عزیزان” дея йуритилади.⁶³

Бунақа номларнинг сони анча кўп, лекин, ҳанузгача тўлиқ шаклда йиғиштирилмаган. Шу учун мукаммал рўйхатни бериш қийин.

1^ Sakaoğlu Saim. Türk Ad Bilimi I/Giriş, Ankara, 2001. 156 s.

2^ İzmirli Yücel. Rodos/Rodoslu Тürk­lerin Lakapları, İzmir, 2016.190 s.

3^ Бегматов Э. Ўзбек Тили Антропонимикаси. Тошкент: “Фан” нариёти. 2013-й. 4-бет.

4^ Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси. А ҳарфи, 804-бет. (Електрон вариант).

5^ Афғонистон асосий қонунининг 1-фасли, 4-моддаси.

6^ Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси. А ҳарфи, 804-бет. (Електрон вариант).

7^ Gunnar Jarring. On The Distribution of Turk Tribes in Afghaniston. Жалойир Азиmий таржиmаси (Форсчага). Кобул: Xуросон нашриёти. 1392 (2013), 11-бет.; Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси. Т ҳарфи, 737-бет. (Електрон вариант).; Салим Ёвуз. Афғонистон ва Дўстум. Муҳаммад Ориф Садрий таржимаси (Форсчага). Теҳрон: Андешайи Нав. 1388-й. 30-бет.

8^ Шоруқ Баҳриддин. Ториxи Mуxтасари Туркистони Жанубий (Туркистони Афғонистон). Кобул, 1395 (2016)-й. 91-бет.; Салим Ёвуз. Афғонистон ва Дўстум. Муҳаммад Ориф Садрий таржиmаси (Форсчага). Теҳрон: Андешайи Нав. 1388-й. 30- бет.

9^ Шоруқ Баҳриддин. Ториxи Mуxтасари Туркистони Жанубий (Туркистони Афғонистон). Кобул, 1395 (2016)-й.

10^ “Атласи Қаряҳойи Афғонистон” (“Афғонистон Қишлоқлари Атласи”), 2-жилд, Кобул, 1353-й. 735-бет.; Муҳаммад Нодирxон. Раҳнамойи Қатаған ва Бадаxшон. 1367-й. 74-бет.

11^ Муҳаммад Нодирxон. Раҳнамойи Қатаған ва Бадаxшон. 1367-й. 63-бет.

12^ Яmин Mуҳаmmад Ҳусайн. Афғонистони Тариxий. Кобул: “Саид” нашриёти. 198-бет.

13^ Муҳаммад Нодирxон. Раҳнамойи Қатаған ва Бадаxшон. 1367-й. 119-бет.

14^ Баҳо Сурайё. “Муҳаммадгул Муманд кист?”:
https://m.facebook.com/ac.councilofhazara/posts/814505078999781?locale2=ar_AR[2019.12.13, soat: 22:32].

15^ Аминий Козим. “Хидомоти вазир Муҳаммадгул Муманд дар ростойи ифтироқи миллий дар Афғонистон”:
https://m.facebook.com/ManguBitiklar/photos/a.134335206758881/501791516679913/?type=3[2016.05.12] (бундан кейин такрор олдини олишимиз учун фақат муаллиф номини - “Аминий Козим” ёзишга иктифо қиламиз.).

16^ Аминий Козим.

17^ Каримий Латиф. Яғмойи Дувуми Мангали. Кобул: Идорайи Дорулнашри Афғонистон. 1384 (2005)-й. 110-бет. (Бу манбага қайта-қайта мурожаат этишимиз учун бундан кейин қисқа шаклда “ўша” деб ёзамиз); Майманаги Турдиқул. “Бо ҳақойиқ пинҳон дар торихи Афғонистон ошно шавид”: http://jjaf.blogfa.com/category/3 [2011.06.11, soat: 10:00].

18^ Ориз Ғулом Жайлоний. Жуғрофиёйи Вилоёти Афғонистон. Пишовур, 2000-й. 11-бет.

19^ Ориз Ғулом Жайлоний. Жуғрофиёйи Вилоёти Афғонистон. Пишовур, 2000-й. 12-бет.

20^ Муҳаммад Нодирxон. Раҳнамойи Қатаған ва Бадаxшон. 1367-й.

21^ Ориз Ғулом Жайлоний. Жуғрофиёйи Вилоёти Афғонистон. Пишовур, 2000-й. 13-бет.

22^ Ориз Ғулом Жайлоний. Жуғрофиёйи Вилоёти Афғонистон. Пишовур, 2000-й. 14-бет.

23^ Gunnar Jarring. On The Distribution of Turk Tribes in Afghaniston. Жалойир Азиmий таржиmаси (Форсчага). Кобул: Xуросон нашриёти. 1392 (2013), 18-бет.

24^ Шоруқ Баҳриддин. Ториxи Mуxтасари Туркистони Жанубий (Туркистони Афғонистон). Кобул, 1395 (2016). 80-бет.

25^ Яmин Mуҳаmmад Ҳусайн. Афғонистони Тариxий. Кобул: “Саид” нашриёти. 224-бет.

26^ Аминий Козим.

27^ Аминий Козим.

28^ Аминий Козим.

29^ Аминий Козим.

30^ Аминий Козим.

31^ Аминий Козим.

32^ Яmин Mуҳаmmад Ҳусайн. Афғонистони Тариxий. Кобул: “Саид” нашриёти. 249-бет.

33^ Аминий Козим.

34^ Ўша. 111-бет.; Аминий Козим.; Баҳо Сурайё.

35^ Ўша. 110-бет.; Аминий Козим.

36^ Аминий Козим.; Баҳо Сурайё.

37^ Ўша. 110-бет.

38^ Ўша. 110-бет.

39^ Ўша. 110-бет.

40^ Ўша. 111-бет.

41^ Аминий Козим.

42^ Яmин Mуҳаmmад Ҳусайн. Афғонистони Тариxий. Кобул: “Саид” нашриёти. 167-бет.

43^ Яmин Mуҳаmmад Ҳусайн. Афғонистони Тариxий. Кобул: “Саид” нашриёти. 109-бет.

44^ Аминий Козим.

45^ Аминий Козим.

46^ Аминий Козим.

47^ Аминий Козим.

48^ Аминий Козим.

49^ Аминий Козим.

50^ Аминий Козим.

51^ Аминий Козим.

52^ Аминий Козим.

53^ Аминий Козим.

54^ Аминий Козим.

55^ Аминий Козим.

56^ Аминий Козим.

57^ Аминий Козим.

58^ Аминий Козим.

59^ Аминий Козим.

60^ Аминий Козим.

61^ Аминий Козим.

62^ Аминий Козим.

63^ Аминий Козим.