Xalqaro huquqni muhofaza qiluvchi tashkilotlar

Syerra-Leonebo‘yichamaxsussudningtashkiliytuzilmasi 
Uchnafarprofessionalsud
yadantashkiltopganbir 
yokibirnechtakameralard
aniborat: 
sudyalardanbiriniSyerra-
Leonehukumatitomonida
ntayinlanadi, 
qolganikkisudya 
esaBMTBoshkotibitomo
nidantayinlanadi. 
Beshnafarprofessionalsu
dyadaniboratappelyatsio
nkamera: 
ikkinafariSyerra-Leone 
hukumatitomonidantayin
lanadi,  uchnafari 
esaBMTBoshkotibitomo
nidantayinlanadi 

---

138 
 
tasi BMT Bosh kotibiyati tomonidan tayinlanadi. 
3)  BMT  Bosh  kotibiyati  tomonidan  qayta  saylanish  huquqi  bilan  3  yil 
muddatga tayinlanuvchi ayblovchi; 
4)  Kotib  (BMT  personali  ichidan  maxsus  sud  raisi  bilan  kelishgan 
holda  qayta  saylanish  huquqi  bilan  3  yil  muddatga  tayinlanadi) 
tomonidan  boshqariladigan  kotibiyat  hamda  ma’muriy  vazifalarni 
bajarish  va  maxsus  sudga  xizmat  ko‘rsatish  uchun  kotibiyat 
personalidan iborat kotibiyat. 
 
Tayinlanadigan  sudyalardan  har  biri  o‘z  vazifalarini  faqat  o‘zi 
tayinlangan kamerada olib boradi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Apellyatsiya va sud kameralarining sudyalari  o‘z ichidan tegishli 
kamerada  sud  muhokamasini  olib  boruvchi  raisni  saylaydilar. 
Apellyatsiya  kamerasi  raisi,  ayni  vaqtda,  maxsus  sud  raisi  ham 
hisoblanadi.  Sudyalarni  tayinlashda  ularning  xalqaro  huquq,  xalqaro 
gumanitar huquqi va voyaga  yetmaganlar ishlari bo‘yicha ish ko‘rishga 
doir tajribasi inobatga olinadi. Sudyalar 3 yil muddatga qayta tayinlanish 
huquqi bilan tayinlanadi. 
 
Mazkur sudlar sudlovi quyidagi ishlar bilan chegaralanadi: 
- 
Insoniyatga  qarshi  jinoyatlar.  Bularga  keng  miqyosda  va 
muntazam  aholiga  hujum  qilish,  qotillik,  qirg‘in,  qullik,  deportatsiya 
(surgun),  qamoqqa  olish,  qiynoq,  zo‘rlash,  jinsiy  qullik,  majburiy 
fohishabozlik,  majburiy  homiladorlik  va  jinsiy  zo‘rlikning  boshqa  har 
qanday  shakli  (bu  jinoyatlar  SYXT  va  RXT  yurisdiksiyaga  kirmagan) 
siyosiy,  irqiy,  milliy  yoki  diniy  sabablarga  ko‘ra  ta‘qib  qilish,  boshqa 

---

139 
 
g‘ayriinsoniy harakatlarni (Syerra-Leone bo‘yicha  maxsus sud ustavida 
u  genotsidni  sodir  etgan  shaxslarni  ta‘qib  qilishi  mumkinligi 
belgilanmagan) bajarish kirgan; 
- 
1949-yil  12-avgustdagi  urush  qurbonlariga  qarshi  jinoyatlar 
to‘g‘risidagi  Jeneva  konvensiyasining  3-moddasida  va  1997-yil  8-
iyundagi  2-qo‘shimcha  protokolga  ko‘ra  urush  qurbonlarining  hayoti, 
sog‘ligi, jismoniy va ruhiy xavfsizligiga tajovuz qilish (qotillik, zo‘rlik, 
va qiynoqlar); 
- 
Jamoaviy  jazolash,  garovga  olish,  terrorizm,  shaxs  shaniga 
tajovuz  qilish  (haqorat  va  qadr-qimmatni  kamsituvchi  munosabat, 
zo‘rlash,  majburiy  fohishabozlik  va  axloqsiz  munosabatning  boshqa 
shakllari),  marodyorlik;  rivojlangan  halqlar  tomonidan  sud  kafolatlari 
bo‘lganda  zarur  deb  topilgan  tegishli  tartibda  sud  organi  tomonidan 
chiqarilgan sud qarorisiz sudlash va jazo qo‘llash; shuningdek, yuqorida 
sanab o‘tilgan harakatlarni sodir etish tahdidi; 
- 
Xalqaro  gumanitar  huquqi  sohasidagi  boshqa  jinoyatlar  (SYXT 
va  RXT  ga  nisbatan  yangilik:  bevosita  harbiy  harakatlarda 
qatnashmayotgan  fuqarolar  yoki  alohida  shaxslarga  tajovuz  qilish, 
xalqaro gumanitar tashkilotlar yoki BMT ustaviga muvofiq ta’sis etilgan 
tinchlikni  ta‘minlash  missiyalarining  personaliga,  xizmat  yoki  turar-
joylariga,  shuningdek,  transport  vositalariga  tajovuz  qilish,  15  yoshdan 
kichik  shaxslarni  qurolli  kuchlarga  yoki  harbiy  harakatlarda  faol 
foydalanish maqsadida guruhlarga, harbiy xizmatga olish yoki yollash) 
- 
Syerra-Leone jinoyat qonunchiligiga ko‘ra ayrim jinoyatlar bilan 
1926 yilgi “Bolalarga shavqatsiz munosabatda bo‘lishning oldini olish 
to‘g‘risida”  gi  qonunda  nazarda  tutilgan  qizlar  bilan  noqonuniy 
(axloqsiz)  munosabatda  bo‘lish,  ya’ni  6-moddani  buzib  13  yoshga 
to‘lmagan  qizlar  bilan  noqonuniy  (axloqsiz)  munosabatda  bo‘lish;  7-
moddani  buzib  13  yoshdan  14  yoshgacha  to‘lmagan  qizlar  bilan 
noqonuniy  (axloqsiz)  munosabatda  bo‘lish;  12-moddani  buzib  axloqsiz 
maqsadlarda  qizlarni  o‘g‘irlash;  1861-yilgi  “qasddan  mulkiy  zarar 
etkazish  to‘g‘risida”gi  qonunda  nazarda  tutilgan  o‘zganing  mulkini 
qasddan  yo‘q  qilish,  ya’ni  2-bandni  buzib  turar  joylarni  ichidagi 
odamlar bilan yoqib yuborish; 5-6- bandlarni buzib, jamoat binolari va 
qurilmalarini  yoqib  yuborish,  6-bandini  buzib  boshqa  binolarga 
(qurilmalarga) o‘t qo‘yish. 
 
Bu  o‘rinda  shuni  inobatga  olish  joizki,  hech  bir  shaxs    ilgari 
maxsus  sud  tomonidan  sudlangan  qilmishlari  uchun  milliy  sudga 
berilishi  mumkin  emas;  ustavning  2  va  4  moddalarida  belgilangan 

---

140 
 
jinoyatlarni  sodir  etganlik  uchun  ilgari  Syerra-Leone  milliy  sudi 
tomonidan  sudlangan  shaxs,  basharti  agar  uning  qilmishi  umumiy 
jinoyat  sifatida  kvalifikatsiya  qilingan  bo‘lsa  yoki  milliy  suddagi  sud 
muhokamasi  xolisona  bo‘lmagan  bo‘lsa  yoxud  ayblanuvchini  xalqaro 
jinoiy  javobgarlikdan  chegaralashga  mo‘ljallangan  bo‘lsa  yoki  ish 
belgilangan  tartibda  tergov  qilinmagan  bo‘lsa  maxsus  sudga 
topshirilishi mumkin. 
 
Ta’sis  etish  va  faoliyatining  xalqaro  (gibrid)  xususiyatini, 
shuningdek parallel yurisdiksiyaning mavjudligini inobatga olgan holda 
Sud  davlatning  sud  tizimiga  kirmaydi.  Mazkur  maqom  BMTning 
yuqorida  qayd  etilgan  bitimi,  shuningdek,  2004-yil  21-oktabrdagi 
Syerra-Leone  Respublikasi  bilan  Syerra-Leone  bo‘yicha  maxsus  sud 
o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlik to‘g‘risidagi shartnomada belgilangan
98
. 
 
Bunday  maqom  sudga  boshqa  xalqaro  shartnomalarni  tuzish 
vakolatini  ham  beradi,  xalqaro  jinoyat  politsiyasi  tashkiloti  Interpol  va 
Syerra-Leone  o‘rtasida  maxsus  sud  o‘rtasida  2003-yilda  imzolangan 
hamkorlik to‘g‘risidagi shartnoma shular jumlasidandir
99
.