Xalqaro diplomatik munosabatlar

9.2. Xalqaro kengash va anjumanlarni tayyorlash hamda o’tkazish tartibi

---

70
Har bir xalqaro uchrashuvning tayyorlanishida uning natijasi o’laroq
qanday maqsadlarga erishish mumkinligini hisobga olish kerak.
Xalqaro anjuman yoki kengash chaqirish yoki taklif qilish tashabbusi
alohida davlatlar guruhlari va bunday vakolatlarga ega bo’lgan xalqaro
tashkilotga mansubdir.
Har bir davlatda xalqaro anjuman yoki kengash chaqirish tashqi aloqalar
organlari, davlat boshlig’i, hukumat boshlig’i, tashqi ishlar vaziri yoki hukumati
tomonidan amalga oshiriladi. Shunday tadbirlarni o’tkazish vakolati Bosh
Assambleya, Iqtisodiy va ijtimoiy Kengash, BMT Xavfsizlik Kengashiga hamda
ixtisoslashtirilgan organlarga berilgan.
Xalqaro tashkilotlar tomonidan kengash chaqirilganda ishtirokchilar doirasi
va qatnashish shakli bo’yicha muammolar bo’lmaydi, chunki mazkur tashkilot
Nizomi va uning qatnashchilari tomonidan bu masala hal qilinadi. Mustaqil
chaqirilgan xalqaro anjumanlar yoki kengash qatnashchilari masalasi boshqacha
xususiyatga ega bo’ladi. Bunday kengashlar chaqirishda uning qatnashchilari
oldindan kelishib olinishi lozim.
Bu juda muhim masala bo’lib, uni hal qilmasdan anjumanni tashkil qilish
mumkin emas. Xalqaro anjumanlarning ishtirokchilari suveren davlatlargina
bo’lishi mumkin. Anjumanlarda qatnashish bilan bog’liq bo’lgan yana bir masala
davlatlar vakillarining qatnashuvi va ishtirok etish shakli masalasidir. Xalqaro
anjumanlarda ishtirok huquqini davlatlar o’zining vakolatli organlari yoki maxsus
vakillari vositasida bayon qiladilar.
Xalqaro uchrashuvlar va anjumanlarning kun tartibini belgilashda
manfaatdor mamlakatlar har doim kun tartibiga qo’yilgan masalalar hal qilinishi
istiqbollarini hisobga oladilar. Kun tartibi odatda avvaldan kelishib olinadi,
boshqa hollarda esa kun tartibi diplomatik yo’llar bilan kelishiladi. Shunday qilib,
xalqaro anjuman yoki kengash chaqirilishining birinchi bosqichi kun tartibini
kelishib olishdan iborat bo’lib, bu tadbir diplomatik yo’l bilan oldindan
o’tkaziladigan muzokaralarda amalga oshiriladi.

---

71
Ma’lumki, Evropada xavfsizlik va hamkorlik masalalariga bag’ishlangan
tadbirning kun tartibini va boshqa masalalarni avvaldan kelishib olish uchun
Evropadagi 35 mamlakat vakillarining maslahat kengashlari o’tkazilgan va u 7 oy
davom etgan.
Odatda uchrashuvlar, kengashlar va konferenstiyalar natijasida u yoki bu
shartnomalar, bitimlar (konvenstiyalar) tuziladi hamda ular kirish qismi
(preambula) bilan boshlanadi. Bu qismda shartnoma qatnashchilari, vazifalar,
maqsadlar, shartnomani imzolovchi vakillar xususida fikr bildiriladi. Bundan
tashqari:
tomonlar majburiyatlari haqidagi moddalar;
shartnomaning kuchga kirish sanasi va amal qilish muddati haqidagi
moddalar;
imzolash joyi va sanasi to’liq ko’rsatilishi lozim;
davlat vakilining imzosi va muhri;
shartnoma va bitimlardan tashqari ularga ilova qilinuvchi protokollar ham
imzolanish hollari kuzatiladi;
ratifikastiyalash tartibi va ratifikastiya yorliqlarini almashtirish joyi va
muddati haqidagi modda.
Xalqaro uchrashuv va anjumanlar paytidagi muzokaralarning yakuni
qo’shma deklarastiyalarda aks etadi. Mazkur hujjat muzokaralar qatnashchilari
tomonidan imzolanib, undagi shartnomalarda umumiy tarzda qatnashchilarning
pozistiyasi va ularning u yoki bu siyosiy masalalar bo’yicha qarorlari aks
ettiriladi.