««xalqaro audit»

 
6.2. Auditorning mijoz oldidagi xat-majburiyati 
Majburiy  auditorlik  tekshiruvi  o’tkazilishi  lozim  bo’lgan  xo’jalik  yurituvchi 
sub’ekt  yoki  tashabbuskorlik  bilan  audit  o’tkazadigan  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlar 
auditorlik  firmalariga  uning  xizmatidan  foydalanish  maqsadida  xat  shaklida  o’z 
hohishini  bildiradi.  Bunday  paytda  auditorlik  firmasini  tanlashdek  ma’suliyatli  ish 
xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  oldida  turadi.  Xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlar  auditorlik 
firmasini  tanlashda  iqtisodiy  gazeta  va  jurnallardagi  reklama,  e’lonlardan  audit 
xizmatini ko’rsatish bo’yicha ma’lumotlarni yig’adi.  
Mijoz biror-bir auditorlik firmasini tanlaganidan so’ng, o’sha mijoz auditorlik 
tekshiruvini  o’tkazish  uchun  auditorlik  firmasiga  xat-taklifnoma  jo’natadi.  Xatda 
korxonaning to’liq nomi va uning asosiy tavsiflari ko’rsatilishi kerak: 
- 
davlat ro’yxatidan o’tkazish sanasi va nomeri; 
- 
 ta’sischilar tarkibi; 
- 
yuridik manzili; 
- 
ustav kapitali miqdori; 
- 
faoliyat turi va boshqalar. 
Rasmiy  taklif  oferta  deb  ataladi.  Oferta  biror-bir  yoki  bir  nechta  shaxslarga 
jo’natiladigan  taklif  bo’lib,  unga  ko’ra  ushbu  taklif  qabul  qilinadigan  holda 
jo’natiladi.  Oferta  shartnoma  ko’rinishiga  ega  bo’ladi  va  unda  shartnoma  shartlari 
keltirib  o’tiladi.  Auditorlik  firmasi  ofertani  qabul  qilib  olgach,  unga  javob  beradi. 
Ushbu  javob  xalqaro  auditorlar  amaliyotida  «Auditorning  mijoz  oldidagi  xat-
majburiyati» deb nomlanadi. 
Xat-majburiyat  auditorning  shartlariga  rozilik  berilganini  tasdiqlovchi  hujjat 
bo’lib,  unga  binoan  auditorning  uning  oldiga  qo’yilgan  vazifalarini  tushunganligini 
bildiradi. 
Auditorlik firmasi yuzaga kelishi mumkin bo’lgan ba’zi-bir holatlarni oldindan 
ko’ra  bilishi  va  ularni  tekshirish  boshlanishidan  oldin,  hatto  shartnoma 
imzolanishidan avval mijozga tushuntirishi lozim. 

---

 
57 
Auditorlik 
firmasining 
mijozga 
yuborgan 
xat-majburiyati 
auditorlik 
tekshiruvining  yakuniy  bosqichida  –  mijozning  moliyaviy  hisobotlari  to’g’riligi 
borasida  yakuniy  fikr  aytishda  ba’zi-bir  kelishmovchiliklarni  hal  qilishda  yordam 
beradi. 
Xat-majburiyatning mundarijasi quyidagilardan iborat bo’ladi: 
- 
audit  ob’ektlarini  yozish  (buxgalteriya  hisobi,  ichki  nazorat  tizimi, 
moliyaviy hisobot); 
- 
audit  chegaralarini  belgilash,  ya’ni  amaldagi  qonuniy  hujjatlar  bo’yicha 
ish ko’rishi, auditorlik firmasining qoidalariga bo’ysunish; 
- 
Auditorlik  xulosasi  turlarini  sanash,  auditorlik  xulosasi  tarkibiy 
qismlarini bayon qilish; 
- 
hisobda mavjud bo’lishi mumkin bo’lgan xatolarni hisobga olgan holda 
tavakkalchilik darajasini belgilash; 
- 
auditga  ma’no  kasb  etadigan  hisob  hujjatlari  va  axborotlar  bilan 
ta’minlash; 
- 
iqtisodiy sub’ekt xodimlari tomonidan yordam berishni ta’minlash; 
- 
tijorat sirini saqlash bo’yicha auditorning majburiyati. 
Quyidagilar xat-majburiyatda albatta ko’rilishi kerak: 
- 
xo’jalik yurituvchi sub’ektning buxgalteriya hisobi, ichki nazorat tizimi, 
moliyaviy hisoboti holatini tekshirishning maqsadi; 
- 
iqtisodiy  sub’ektning  tekshiruvga  taqdim  etilgan  hujjatlarining 
ishonchliligini ta’minlashdagi majburiyati; 
- 
tekshiruv  davomida  auditorning  foydalaniladigan  qonuniy  aktlari  va 
normativ hujjatlari; 
- 
qilingan ish natijasi bo’yicha auditorlik hisobotining shakli. 
Odatda  xat-majburiyat  mijozga  birlamchi  auditdan  oldin  jo’natiladi.  Qayta 
audit o’tkazilganda quyidagi hollardagina xat-majburiyat mijozga jo’natiladi: 
- 
mijoz  audit  ob’ektlarini,  audit  ko’lamini,  auditorlik  faoliyatining 
chegarasini, taqdim qilingan hujjat bo’yicha o’zining javobgarlik darajasini noto’g’ri 
tushunganida; 

---

 
58 
- 
audit  o’tkazish  muddati,  haq  to’lash  hajmi  va  boshqa  shartlar 
o’zgarganida; 
- 
mijoz  korxona  rahbariyatida  yoki  hisobot  tuzishda  ma’sul  bo’lgan 
xodimlar tarkibida o’zgarish bo’lganida; 
- 
tekshirilayotgan  iqtisodiy  sub’ekt  faoliyatining  turi  va  ko’lami  sezilarli 
darajada o’zgarganda.