««xalqaro audit»

4-BOB. AUDITNING XALQARO STANDARTLARI 
4.1. Xalqaro auditorlik standartlarining mohiyati 
Audit standartlari - o’zining professional faoliyati davomida hamma auditorlar 
rioya qilishi lozim bo’lgan yagona asos tamoyillardir. 
Auditorlik  standartlariga  rioya  qilish  audit  sifati  darajasini  va  audit 
natijalarining ishonchliligini ta’minlaydi. Auditorlik standartlari sudda auditorlarning 
haqqoniy  ishlaganligining  asosi  bo’lib  xizmat  qiladi.  Agar  auditor  standartdan 
chekinish qilgan bo’lsa, buning sababini ko’rsatishi lozim. Auditorlik standartlarining 
quyidagi jihatlari mavjud: 
- 
unga  rioya  qilish  orqali  auditorlik  tekshirishning  yuqori  sifatli  bo’lishi 
ta’minlanadi; 
- 
auditorlik  tekshirish  amaliyotida  yangi  ilmiy  yutuqlarni  qo’llash 
mumkin; 
- 
muayyan vaziyatlarda auditorning hatti-harakatini aniqlaydi. 
Butunjahon  mamlakatlari  o’rtasida  bo’ladigan  savdo-iqtisodiy  va  boshqa 
ko’rinishdagi  aloqalar  ular  o’rtasida  bo’ladigan  hisob-kitoblarni  unifikatsiyalashni 
taqozo  etmoqda.  Buning  uchun,  milliy  hisob  va  audit  tizimlarini  yaxlit  shaklga 
keltirish talab qilinadi.  
Jahon  mamlakatlari  o’rtasida  milliy  hisob  va  audit  tizimlarini  yaxlit  holga 
keltirish  uchun  yagona  qoidalarni  ishlab  chiqish  lozim  edi.  Bu  qoidalar  auditorlik 
amaliyotida auditning xalqaro standartlari maqomini oldi. 
Auditorlik  faoliyatida  me’yoriy  hujjatlar  sifatida  auditning  xalqaro 
standartlarini ishlash borasida ham ma’lum darajada urinishlar bo’lgan.  
1948  yilda  Amerika  qasamyod  qilgan  buxgalterlar  instituti  tomonidan 
«Umumlashtirilgan  audit  standartlari»  ishlab  chiqildi.  Shu  kabi  mamlakatda 
auditorlar instituti tomonidan «Ichki auditorlarning majburiyatlari» e’lon qilindi. 
1976  yilda  ma’lumotga  elektron  ishlov  berish  auditi  assotsiatsiyasi  tuzilib, 
1987 yilda «Axborot tizimi bo’yicha umumiy qabul qilingan audit standartlari» ishlab 
chiqildi. 

---

 
34 
Dunyoning  ko’pchilik  davlatlarida  milliy  kuzatuv  auditor-konsultant  firma 
vakolatxonalari  mavjud  bo’lib,  ularning  barchasi  xalqaro  auditorlik  standartlari  va 
ularga  mos  keladigan  me’yorlardan  keng  foydalanadilar.  Butun  dunyoda  auditorlar 
faoliyatida  umumiy  standartlar  ishlanishiga  Amerika  qasamyod  qilgan  buxgalterlar 
instituti (AICPA) katta ta’sir va tashabbus ko’rsatib keladi.  
AICPA tomonidan auditorlik kasbi, umuman olganda, auditorlik faoliyatiga oid 
bir  nechta  standart  ishlab  chiqildi.  Mazkur  tashkilot  tomonidan  ishlab  chiqilgan 
standartlar 3 ga bo’linadi: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Auditning umumiy malaka va etika standartlari: 
1. 
Majburiy tayyorgarlik va mahoratlilik. Auditor tekshirish o’tkazishda maxsus 
texnik  tayyorgarlikka  va  auditorlarning  professional  xulq  sifatlariga  ega  bo’lishi 
kerak  (The  examinition  is  to  be  reformed  by  a  person  or  persons  having  adequate 
technical training and proficience as an auditor).