Xaitbayeva nazokat adilbek qizi

Tezislarni boshqa turdagi yozuvlar orasida alohida ahamiyati nimadan iborat?
Tezislar, boshqa yozuv shakllariga nisbatan, materialni umumlashtirish,
uning mohiyatini qisqa matnlarda berish imkonini beradi. Reja konspekt kabi o‘quvchini maqola (kitob) muallifini eshitishga majbur qiladi, ko‘pincha bu ijodiy tashabbusni cheklaydi. Tezislar, aksincha, kitobning (maqolaning) mazmunini ochib berish, ketma-ketligiga qaramasdan, hatto uning alohida holatlariga qaramay, uni tushunish imkonini beradi.
AKADEMIK YOZUV 2
Ma’ruza qilinadigan konferensiya tashkilotchilari yoki xabar nashr etiladigan ilmiy nashrlar tahririyatlari, odatda, doklad tezislarini qanday yozishni misol qilib keltiradi va formatlashning texnik standartlarini belgilaydi. Ushbu talablarga rioya qilmaslik ishtirok etish uchun berilgan arizani yoki bosma nashrlar, broshyuralar yoki elektron bazalarga ishni kiritish uchun rad etishga sabab bo‘lishi mumkin.
AKADEMIK YOZUV 2

• Sarlavha asosiy mavzuga qarab tanlanadi, avval matnni yozgan ma’qul, so‘ngra tezisni nima deb atash kerakligini aniqlasangiz, bu aniqlikni oshiradi.
• Mavzu tor va aniq, tezislarning qisqa mazmuni asosiy g‘oyadan chetlashishga imkon bermaydi.
• Tezisning asosiy omillaridan biri bu misollarning mavjudligi. Ularni siqilgan matn formatida ham joylashtiring.
• Siz kirish bilan boshlashingiz kerak, u asosiy savolga javob berishi kerak. Uni cho‘zmaslik tavsiya etiladi, bir paragrafga to‘g‘ri keladi.
• Asosiy tarkib tuzilishi, bir nechta kichik bo‘lim va iboralardan foydalanishi va ularga misollar bilan birga bo‘lishi kerak.
• Xulosa, odamlar materialning kengaytirilgan versiyasini qayerdan topishi mumkinligini umumlashtiradi va tushuntiradi.

AKADEMIK YOZUV 2

• Asosiy ilmiy ish muallifligi (boshqa muallifning nashrlari yordamida tuzilgan, o‘z ilmiy ishlari asosida tuzilgan)
• Taqdimot joyi (xalqaro konferentsiyalar, jurnallar, seminarlar va boshqalar)
• Taqdimot shakli (nutq bilan taqdimot, sirtdan eshitish, nashr va h.k.)
• Yozish tartibi (asosiy ilmiy ishni tayyorlashdan oldin, ilmiy ish allaqachon tayyorlangan)
• Asosiy tarkib (muammoning bayoni, o‘rganish natijasi, yangi ish uslubi va boshqalarni o‘z ichiga oladi)
• Qiyinchiliklar (asosiy, oddiy, murakkab)
• Taqdimot uslubi (fe’l va nominativ tuzilish)

Tezis turlari
AKADEMIK YOZUV 2

• Keng ma’noda – bahsda yoki biror nazariyani bayon qilishda aytilgan har qanday fikr;
• tor ma’noda – asosiy fikr, prinsip;
• mantiqda isbot qilishni talab etuvchi fikr, mulohaza;
• ma’ruza, ma’lumot, xabarning asosiy mazmunini qisqacha aks ettirish.

AKADEMIK YOZUV 2
Taklif qilingan metodika va ko‘lamga ko‘ra tezislarning turlari bo‘yicha bir necha tasnif mavjud. Gumanistik tezislar va ilmiy tezislar o‘rtasidagi oddiy va juda umumiy bo‘linishdan tashqari, uni uchta katta guruhga: tavsiflovchi, analitik va eksperimental guruhlarga bo‘lish taklif qilindi.

• Ta’riflovchi: nomidan ko‘rinib turibdiki, ular vaziyat yoki hodisani aralashmasdan tasvirlaydilar. Ular panoramalarni yoki turli xil senariylarni taqdim etadigan tezislardir.
• Tahlil: ma’lum bir sohada to‘plangan ma’lumotlarga asoslanib, aloqalar va sharhlarni o‘rnatadigan tezislar.
• Eksperimental: ular ilmiy sohada eng tez-tez uchraydi va odatda o‘rganilayotgan sohaga aralashishni o‘z ichiga oladi: o‘simliklar, hayvonlar yoki odamlar bilan tajribalar, texnologik yangiliklar, tibbiy tadqiqotlar va boshqalar.

• Ta’riflovchi tezisga misol: “XXI asr Kolumbiyalik ayol rivoyatining panoramasi. 2001 yildan 2019 yilgacha nashr etilgan romanlar va qissalar”.
• Analitik tezis misoli: “Yo‘lovchilar harakati va rasmiylar tomonidan amalga oshirilgan sanktsiyalar soniga qarab Madrid shahrining yer osti transport tizimidagi karantinga muvofiqligini baholash”.
• Eksperimental tezis: “Covid19 holatlaridan ta’sirlangan qariyalar uylarida 70 yoshdan oshgan kattalar uchun vitamin C dozalarini qo‘shimcha yetkazib berishning ta’siri”.

Tezislarga misollar
1.N. Jiyanova, O. Mo‘ydinova. Nutq madaniyati. – T.: “Ilm ziyo zakovat”, 2019. 221 b. 2. Xolmonova Z. Adabiy tildan ma’ruzalar umumlashmasi-T.: «O‘zbekiston», 2013, 250 b. 3. Qo‘ng‘urov R., Begmatov E., Tojiyev Yo. Nutq madaniyati va uslubiyat asoslari, - T.: “Fan”, 1992, 254 b. 4. Husanov.N., Rasulov, Mo‘ydinov Q. Nutq madaniyati va notiqlik san`ati .-T.: “IQTISOD-MOLIYA”, 2006. 5. М. Ахмедова. Нутқ маданияти ва профессионал нотиқлик. ТАТУ, 2017, 114б.
6.М. Аминов, А. Мадвалиев, Н.Махкамов, Н Маҳмудов. Иш юритиш (амалий қўлланма). Тошкент, 2017 й . - 440 б.
7.X.S. Muhiddinova, N. A. Abdullayeva. Rasmiy uslubning diplomatik turlari.T; 1997 y.
8. M.Abdurahmanova. O‘zbek tili fanidan uslubiy qo‘llanma. Ish yuritish tili va uslubi.
T., 2018.
Foydalanilgan adabiyotlar
AKADEMIK YOZUV 2
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
XAITBAYEVA NAZOKAT ADILBEK QIZI
O‘ZBEK VA RUS TILLARI KAFEDRASI O‘QITUVCHISI
AKADEMIK YOZUV 2