Xabar sistemaları ha’m olardın’ basqarıwdag’ı a’himiyeti Reje: Xabar sistemaları haqqında tu’sinik. Xabar sistemaları du’zilisi

Sistemanin’ quramlasqanlıg’ı. Bul sistemanın’ bo’lek elementleri ha’m olardın’ sırtqı ortalıq penen o’z ara ha’reketi ortasındag’ı ishki baylanıslardın’ turaqlı quramı bolıp esaplanadı. Sistema quramı onın’ xizmeti na’tiyjeliligin ko’pshilik ta’repten belgilewshi ah’miyetl xarakterlerden biri esaplanadı.
Sistemanın’ bo’liniwi. Bul onın’ maqsetleri ha’m wazıypalarg’a juwap beriwshi ma’lim belgiler boyınsha ajıratılg’an elementler ya’ki bir qatar kishi sistemalardan du’zilgenlig’in an’latadı. Kishi sistemalar bunday ajıratıwdın’ tiykarın payda etip, bunda elementler ortasındag’ı baylanıslar ko’birek, kishi sistemalar ortasında bolsa kemirek boladı.
Sistema tu’sinig’i sol ma’niste salıstırmalı, sistema elementlerinin’ o’zi de quramalı sistema bolıwı mu’mkin. Ayırım bir belgi boyınsha ajıratılg’an sistema o’zine qarag’anda joqarı da’rejedegi sistema elementi bo’lıwı mu’mkin.
Sırtqı ortalıq. “Sistema” tu’sinig’i sistemag’a kiriwshi bir qatar elementlerdi shekleydi: sha’rtli ra’wishte sheklengen shegara ornatıladı, onnan sırttag’ı elementler bolsa usı sistemag’a kirmey qaladı. Bunnan an’ıqlanadı, sistema o’z-ozinen emes, ba’lkim basqa ko’plep elementler qorshawında bar boladı. Ayırım ma’selelerdi sheshiwde bizdi bul sırtqı ortalıqtın’ barlıq elementleri emes, ba’lkim usı ma’sele ko’z qarasınan sırtqı ortalıqtı payda etiwshi, ko’rip-shıg’ılıp atırg’an sistemag’a ba’zı bir baylanısı bolg’an elementler g’ana qızıqtıradı. Sırtqı ortalıq- bul ko’rilip atırg’an sistemag’a ta’sir etiwshi ya’ki ko’rilip atırg’an ma’sele shara’yatında onın’ ta’siri astında bolg’an, sistemadan sırttag’ı ha’r qanday ta’biyat elementleri bolıp tabıladı. Sebebi, real shara’yatta sistemalardın’ ha’r biri bo’lek-bo’lek emes, ba’lkim basqaları janında, bir-birine baylanıslı halda isleydi. Sistemalardı boljawlar ha’m sintezlew barısında baylanıslardın’ eki tu’ri ajıralıp turadı: ishki ha’m sırtqı baylanıs. Sırtqı baylanısqa iye sistemalar ashıq dep, og’an iye emesleri bolsa jabıq baylanıs dep ataladı.