Xabar sistemaları ha’m olardın’ basqarıwdag’ı a’himiyeti Reje: Xabar sistemaları haqqında tu’sinik. Xabar sistemaları du’zilisi

Baylanıslar obyekti ha’m olardın’ qa’siyetlerin sistema barısında jalgız birlikke birlestiredi. Bunda barlıq sistema elementlerinin’ kishi sistemaları ha’m sistemalar ortasında baylanıs bolıwı na’zerde tutıladı.
Ayırım ulıwma nızamlar, qag’ıydalar yamasa printsipler menen birlestiriwshiler ortasında baylanıstın’ bar bolıwı sistemanın’ tiykarg’ı tu’sinig’i esaplanadı. Basqalar menen ayırım bir baylanısqa iye bomag’an element kor’ilip shıg’ılıp atırg’an sistemag’a kirmeydi. Sistemanın’ qa’siyetleri to’mendegiler esaplanadı: elementler quramalılıg’ı, maqsetke qaratılg’anlıg’ı, ha’r tu’rlilig’i ha’m olardın’ ta’biyatı quramlılıg’ı, bo’liniwshen’lig’i. Sistemalar quramı tiykarg’ı maqsetke qarap parqlanadı.
Sho’lkemlesken quramalılıq sistemanin’ tiykarg’ı qa’siyeti sanaladı ha’m ol elementler ortasındag’ı o’z-ara baylanıslar (o’z ara ha’reketler) ko’lemi menen anıqlanadı. Elementler ortasındag’ı shatasıp ketken o’z-ara baylanıslar sonday du’zilgen bolıp, ol ba’zı bir parametr baylanısının’ o’zgeriwine alıp keledi.
Sho’lkemlesken quramalılıq elementler sistemasın payda qılıwshı xarakter mug’darı bolmag’an. Pu’tin halda, tek dsistemag’a tiyisli urınıwlardı anıqlaydı. Ulıwma alg’anda sistema onı payda etiwshi elementlerden basqasha ko’rsetpelerge baylanıslı bolmay, ba’lkim onın’ barlıq bo’limlerinen sapası ta’repten parqlanadı. Sonday-aq, elementler iye bolmagan basqa waziypalardi da orinlaw qa’biliyetine iye.
Sistemanin’ pu’tinliginin’ o’zine ta’nlig’i menen aniqlaniwshi ja’na qa’siyetlerinin’ payda boliwi geyde emerjentlik (inglizshe “emergent”- ju’zege keliwshi, payda boliwshi) dep ataladı. Sistemalardı bo’leklerge, tap o’zi quram tabıwshı elementlerge bolg’anda bunday wazıypalar ya’ki xarakterler o’z-o’zinen joq boladı.
Maqsetke qaratılganlıq. Sistema ulıwma qa’siyetke iye, yag’niy ol ulıwmalıq maqsetke erisiwge ha’reket qılıwg’a qaratılg’an. Sistemanın’ maqsetke joneltirilgenligin sa’wlelendiriwshi barlıq elementler ushın ulıwma bolg’an o’z-ara baylanıslardın’ maqsetli qag’ıydaları maqsettin’ barlıg’ın belgileydi.