Xa. Qurbonoy, M. J. Bauetdinov

Download 0,78 Mb. bet 61/69 Sana 21.04.2022 Hajmi 0,78 Mb. #569735

Bog'liq
moliya0

Bu sahifa navigatsiya:

• Qisqacha xulosalar
• Nazorat va muhokama uchun savollar
• Asosiy adabiyotlar ro’yxati “Бюджет ТИЗПМН тўғрнсида’ги Ўзбекистон Реснубликаси Қонуии. Т.:Ўзбекиетон, 2000 й. 14 декабр.

оу	0,1	1,4
0,7
Runiniya	од	од	ОД		0,1
Smgapur	. 0,8	0,5	ОД		0,1
Suriva	0,1	0,1	0		0
AQSh	4,0	3,5	103		19Д
Turkiya	3,9	4.7	5,4		5,1
Frans iya	1,7	1,6	6,4		3,3
Chexiya	0,1	0,1	1,3		1,9
Shveytsariya	8,5	8,7	1,9		1,4
Estoniya	0,3	ОД	0,4		од
Yaponiya	0,6	0,5	6,7		1Д

Manba: 0‘zR Iqtisodiyot Vazirligi ma’lumotlaridan foydalanildi.

3. 
   Xorijiy investitsiyalarni jalb qiJish- milliy iqtisodiyot eksport potentsialini oshirisbning ошШ sifatida
   

Har qanday davlatning iqtisodiy rivojlanishi u olib borayotgan investitsiya siyosatiga bog'liqdir. O’zbekiston iqtisodiyotining mutloq xom ashyo bazasi tarzidagi bir tomonlama yo'nalishiga qatiy barham berish mustaqil milliy iqtisodiyotini yaratish va uni rivojlantirish faol investitsiya siyosatini olib borishni taqozo qiladi.
Jnvestitsion faoliyatni faollashtirish, investitsiya siyosatining global muammolarini ijobiy va samarali hal etish hoziigi kunda har qanday davlatning
muhim strategik masalalaridan ekanligi aniq. Ushbu muammoni yanada aniqroq ko‘rib chiqish, real hayotiy talablar doirasida tahlil etish, awalo investitsiya jaorayonining iqtisodiy mazmunini aniqlab olish unga bo'lgan qarashlar tizimini kompleks o'rganishni talab etadi.
Keyingi yillarda «Xorijiy sarmoya ishtiroqida korxonalar barpo etish tashqi iqtisodiy faoliyat qatnashchilaming ro'yxatdan o‘tkazish va chetga chiqariladigan mahsulot uchun ruxsatnoma (litsenziya) berish tartibi anchagina soddalashtirildi. Ruhsatnoma asosida chetga chiqariladigan mahsulotlar turlarining soni 1994 yilning yozida 74 dan 11 taga kamaytiriladi. Bulaming barchasi tashqi iqtisodiy faoliyatni ko‘chaytirishga, eksport va import tartibni yaxshilashga ijobiy ta’sir qildi»²³ degan edi Prezidentimiz l.A. Karimov.
Ushbu so‘zlar o‘z ifodasini navbatdagi Qonun, ya’ni 0‘zbekiston Respublikasining 30 aprel 1998 yilda «Chet el investitsiyalari to‘g‘risida»gi Qonunda o‘z ifodasini topdiki, ushbu Qonun davr talabiga munosib holda qabul qilindi. Mazkur Qonunning mohiyati va mazmuni investitsiyani asl ifodasini ko'rsatib bergan holda 1992 iildagi Qonundan tubdan farq qiladi. Jumladan, Qonunning 3 moddasiga chet el investitsiyalariga quyidagi ta’rif berilgan «Chet ellik investorlar daromad (foyda) olish maqsadida tadbirkorlik faoliyati va qonun hujjatlanda taqiqlanmagan boshqa turdagi faoliyat obyektlariga qo'yifedigan barcha tuidagi moddiy va nomoddiy boyliklar hamda ularga doir huquqlar, shu jumladan intelektual mulkga doir huquqlar, shuningdek, chet el investitsiyalaridan olingan har qanday daromad O'zbekiston Respublikasi hududida chet el investitsiyalari deb e’tirof etiladi»²⁴. Davlat tashqi iqtisodiy siyosatining eng muhim jihatlaridan biri- bu mamlakat iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalami jalb qilish bo‘yicha olft> borilayotgan siyosat hisoblanadi. О' zbekistonda investitsiya loyihalarini amalga oshirish uchun keng ko'lamli soliq imtiyozlari tizimi yaratilgan va shuningdek, xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar faoliyatini rag'batlantiruvchi bir qator chora tadbirlar ishlab chiqilgan. Garb ekspertlarining fikricha, yaratilgan bunday imtiyozlar tizimi MDH mamlakatlari ichidaeng maqbul hisoblanadi. O'zbekiston Respublikasida faol investitsiya siyosatini amalga oshirishdan bosh maqsad, milliy iqtisodiyotning turli sohalarida tarkibiy o'zgarishlarni jadal amalga oshirish, tabiiy va xom ashyo resuislarini zamonaviy texnologiyalar asosida chuqur qayta ishlash orqali ham ichki, ham tashqi bozorga javob beradigan raqobatdosh mahsulotlami ishlab chiqarishdan iboratdir. O'zbekiston Respublikasi iqtisodiyotini real sohalariga jalb etilgan xorijiy investitsiyalami umumiy hajmi qariyib 12 mini. AQSh dorllarini tashkil etdi.
Hududimizda chet el kapitalining kirib kelishida va ushbu borada murakkab muammolarning yechimini davlat tomonidan munosib ravishda xalqimizning, millatimizning, mamlakatimiz kelajagini o'ylagan holda amalga oshirilishi talab etiladi. Slilining uchun ham bugungi bozor munosabatlariga o'tish jarayonlarida davlat tomonidan investitsiya faoliyatini muvofiqiashtirgan holda va uni to‘g‘ri rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Chet el investitsiyalarini turli yo‘nalishlarda kirib kelishida loyihaviy moliyaiashtirishni yo'lga qo'yishda loyihalami tahlil etish jarayonlarida umum iqtisodiy izlanishlami olib borish, tavakkalchihkni «risk»ni baholash, ijobiy hal qilish, o‘lchash va moliyaviy hisob-kitoblami to‘g‘ri yo‘lga qo'yishjuda katta e’tiborga molikdir.
Shu urinda faoliyat ko‘rsatayotgan qo'shma korxonalarning 0‘zbekiston Respublikasi viloyatlari bo'yicha qanday vaziyatda ekanligini ko‘rib o‘tamiz.

4. 
   -jadval
   

0‘zbekiston Respulikasi viloyatlari bo‘yicha faoliyat ko‘rsatayotgan qo'shma
korxonalari to‘g‘risida ma’lumot.

Viloyatlar	Korxonalarning holati		Tashqi savdo aylanmasi (mmg AQSh doll.)
	Ruyxat Dan o‘t gan	Faoliyat yuritayotgan korxonalar	2001	2002
QQR	39	30	2615,0	3573,0
Andijon	102	89	314895,5	253003,6
Buxoro	60	45	9386,3	16705,0
Jizzax	38	30	319953	27269,6
Qashqadaryo	39	32	41159,5	11867,2
Navoiy	33	28	181690,8	188050,9
Namangan	80	69	29083,9	24865,8
Samarqand	125	102	28539,5	35420,5
Surxondaryo	53	30	497,6	1620,4
Sirdaryo	31	29	12417,6	5593,7
Farg'ona	76	51	1224613	89094,7
Toshkent	192	151	174547,3	118765,1
Xorazm	36	26	10043,8	28692,0
Toshkent sh.	2418	1375	387764.0	343192,8

Manba. O^lzR Iqtisodiyot vazirligi ma’lumotlaridan foydalanildi.

Bu jadvaldagi ko‘rsatkichlardan yaqqol ko‘rinib turibdiki, viloyatlar investitsiya siyosatini yurgizishda bir qator kamchililatga yo‘l qo‘ymoqdalar. Qabul qilingan Farmonlar, Qonunlarni olrganishda va uning natijasida chet el sarmoyalarini jalb qilishda ularga qo‘lay sharoitlar yaratishda mavjud kamchiliklar tufayli, masalan, Buxoro viloyatida 60 ta qo'shma korxonadan 2003 yilga kelib atigi 45 tasi faoliyat ko'rsatgan bo‘Isa, Qashqadaryo viloyatida 39 tadan 32 tasi, Namangan viloyatida 80 tadan 69 tasi, Faig‘ona viloyatida 76 tadan 51 tasi, Toshkent shahrida 2418 tadan atigi 1375 tasi, Toshkent viloyatida 192 tadan 151 tasi o‘z faoliyatini olib borgan. Ikkinchidan, masalaning bu tomonini ko‘radigan bo'lsak, viloyatlarda tashqi savdo aylanmasi tarkibida eksport hajmi 2001 yildagiga qaraganda 2002 yillarda ortib borgan. Bu esa albatta ijobiy natijadir. Biroq, import borasida to‘xtalganda, aytish mumkinki, ayrim viloyatlarda uning (import) salmog‘i yildan yilga ortib boigan. Biz hozirgi davrda iqtisodiyotimizda asosiy masala qilib, importni cheklash va o‘z navbatida eksportga ko'proq mahsulot chiqarishni maqsad qilayotganligimizni takror va takror aytganmiz. Bu muammoning asosiysi qilib shuni aytish joizki ushbu viloyatlarda hanuzgacha chet el investitsiyasini kiritish bilan bog‘liq muammolar to‘laligicha hal etilmagan. Bu maummoni tezda hal etish zarur bo‘lib chet el sarmoyalariga qo'lay investitsion muhitni yaratishdan iboratdir.
Qisqacha xulosalar
Xalqaro iqtisodiy munosabatlar sohasida shakllanadigan moliya mexanizmi xalqaro iqtisodiy munosabatlar sohasidagi davlat siyosatini amalga oshirishning muhim quroli hisoblanadi. Xalqaro munosabatlarda ishtirok etishi bilan moliya unda ishtirok etuvchi subyektlar iqtisodiy manfaatlariga ta’sir etadi va xalqaro iqtisodiy integratsiyani rivojlanishini rag‘batlantirish imkoniyatlariga ega bo'ladi
0‘zbekiston respublikasi turli xalqaro tashkilotlar faoliyatida faol qatnashmasa jahon xo‘jaligiga integratsion jarayonlariga qo'shilishini tasawur etish qiyin. Ular bilan hamkorlik o‘tish davri muammolarini hal etishni va ijtimoiy yo'naltirilgan bozor xo‘jaligini shakllantirishni yengillashtiradi. Bu narsa kreditlar olishda, investitsiyalami jalb qilishda, mahsulotni jahon bozoriga chiqarishda katta yordam beradi
Keyingi yillarda «Xorijiy sarmoya ishtiroqida korxonalar barpo etish tashqi iqtisodiy faoliyat qatnashchilaming ro'yxatdan o'tkazish va chetga chiqariladigan mahsulot uchun ruxsatnoma (litsenziya) berish tartibi anchagina soddalashtirilmoqda. Shuningdek, ulami soliqqa toitish, moliyalashtirish masalalari bo‘yicha ham qator imtiyozlar berilmoqdaki, bu holat mamlakat milliy iqtisodiyotining eksport salohiyatini o'sishiga faol ta’sir qilmoqda.
Nazorat va muhokama uchun savollar

1. 
   Xalqaro aloqalaroing rivojlanishida moliyaning roli qanday yo‘nalishlarda namoyon bo'ladi?
   
2. 
   Xorijiy investorliming rag‘batlantirish uchun qanday imtyozlar turlari mavjud?
   
3. 
   Bugingi kunda 0‘zbekiston Respublikasida korxonalaming eksport salohiyatini oshirishda qanday imtiyozlar berilgan?
   
4. 
   Valyuta rezervlari necha qismga bo‘linadi va qanday?
   
5. 
   Iqtisodiy integratsiya nima?
   
6. 
   Iqtisodiy integratsiyaning qanday shakllari mavjud?
   
7. 
   0‘zbekiston Respublikasi qanday xalqaro moliya institutlari bilan aloqada bo‘Imoqda?
   
8. 
   Eksportni davlat tomonidan tartibga solishning qanday moliyaviy usullari mavjud?
   
9. 
   Tashqi iqtisodiy faoliyatni davlat tomonidan tartibga solishning qanday yo‘llari mavjud?
   
10. 
    Xorijiy investitsiyalar respublikaning eksport salohiyatini oshirishga qanday ta’sir ko‘rsatadi?
    

Asosiy adabiyotlar ro’yxati

1. 
   “Бюджет ТИЗПМН тўғрнсида’ги Ўзбекистон Реснубликаси Қонуии. Т.:Ўзбекиетон, 2000 й. 14 декабр.
   
2. 
   Ўзбекиепон Республикасшшнг «Чст аллик инвесторлар ҳуқуқларининг ка(|юлатлари ва уларни ҳимоя қилнш чоралари тўғриеида>>ги қонуни 1998 йил 30 апрел (Ўзбекнстоншшг янги қоиуплари. 1998.19 сои-Б152-159).
   
3. 
   
   
   Download 0,78 Mb.
   
   Do'stlaringiz bilan baham: