|
33-rasm. Erkaklar bosh chizmasi.
34-rasm. Erkaklar boshining soch turmaklari bilan turli holatdagi
tasviri.
Qo‘lning kafti va oyoq panjalarining chizinasi
Qo'l inson qomatining eng ifodali va qiyin tana a’zolaridan biri. [foda kuchi jihatidan uni faqat yuz bilan qiyoslash mumkin, shakl plastikasi jihatdan unga o‘hshashi yo‘q. Qo‘l ko‘proq inson xarakteri va portretini belgilaydi. Qo‘l shakli va tuzilmasi orqali inson faoliyati va ichki kechinmalarini tasavvur qilish mumkin.
“QoMlar va barmoqlar o‘zlarining barcha harakatlarida ularni boshqarayotganlaming fikrini imkon qadar topa olishi kerak; teran
fikrlay oladiganlargiana, barcha hatti-harakatlarida qalb kechinma- larini namayon eta oladilar degan edi Leonardo da Vinchi.
Albatta, qo‘l chizmatasvirida qalb kechinmalarini ifodali tasvirlash uchun, ulami qurilishini o‘rganib, shaklini yoddan bilish va ulardan erkin foydalanish lozim. Buning uchun esa awal qo‘lning anatomik qurilmasini bilish kerak, chunki barcha yuqoridagi shakllar ichki qurilmalar- suyak va muskullar bilan uzviy bogliq. Qo‘l uch qismga bo‘linadi: bular yelka kamari, tirsak va panja (35-rasm).
Yelka kamari (o‘mrov va ko'krak suyaklari) va erkin qo‘l (yelka, bilak va panja) suyaklaridan iborat. Yelka kamari ikkala tomondan bittadan o‘mrov va kurak suyaklaridan tuziiga. 0‘mrov suyagiqo‘lni tanaga birlashtirib turadi, shaklidan lotincha S harfiga o‘xshab bukilgan, uzunligi 15-17 sm. 0‘mrov suyagining pastgi qismida konussimon do‘mboqchasi trapetsiyasimon chiziq joylashgan. Uni to‘sh suyagiga birlashadigan uchi va bo‘g‘im yuzasi hamda yelka o‘sig'iga bo‘g‘im hosil qilib birlashadigan kichik bo‘g‘im yuzasi mavjud. 0‘mrov suyagi yelka bo‘g‘imining tanadan uzoqroqda bo‘li- shini ta’minlaydi, oqibatda qo‘lni turli murakkab harakatlarini baja- rishga qulaylik tug‘diradi, 0‘mrov suyagi qo‘lni harakatida tayanch nuqtasini hosil qiladi va yengil qo‘zg‘aiishiga imkoniyat yaratadi. 0‘mrov suyagi ayollarda ingichkaroq, kam bukilganligi va teri osti yog‘ kletchatkasi kuchli rivojlanganligi uchun yelka bo‘g‘imlaridan paypaslab ko'rish qiyin, erkaklarda esa u yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Qo‘l panjasi ko‘plab suyaklar yig'indisidan iborat. Aniqroq qilib aytsak, bilakuzuk, kaft va barmoqning mayda suyakchalarini hosil qiladi. Bosh barmoq skeleti ikkita kichik suyakdan, qolgan har bir barmoq skeleti esa uchta mayda suyakchadan tashkil topgan, mana shu mayda suyakchalar barmoq falangalari deb ataladi. Qo‘l panjasi skeleti to‘g‘risidagi bilim va tushunchalami talabalar to‘la o‘ztirishi zarur. Ularning joylashishi, barmoqlaming bo‘g‘imlar bilan bir-biriga birikishi qo‘lning tasvirini chizganda tayanch nuqtalari bilan nisbatlarini aniqlashda yordam beradi. Har doim biror - bir buyumni chizganda uning bir bo‘lagi o'lcham sifatida asos qilib olinadi. Qoining tasvirini chizganimizda ham bir barnioq suyagi o'lcham uchun asos qilib olinsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Qo'lning o‘lcham birligi sifatida o‘rta barmoq “asosi” ning uzunligi olinadi. MaMumki, qo‘l barmoqlarining uzunligi bir hil emas. Shuning uchun har birining uzunligi alohida-alohida aniqlanib belgilanishi kerak.
rasm. Qo'lning harakat holati.
Oyoq shakllari ko‘pincha uning tayanch va harakat funksiyalari bilan belgilanadi. Oyoq muskullari qo‘l muskullariga qaraganda ancha massivroqdir. To‘rtta markaziy suyak oyoqning tayanch fiinksiyasini bajaradi:
Tos suyak o‘qi, tashqaridan ichkariga katta aylanadan tizzaning o‘rtasigacha boradi.
Tizza suyagi o‘qi, tos suyagidan qarama-qarshi tomonga yo‘naladi.
Boldir suyagi o‘qi, tos suyagiga solishtirganda biroz vertikal va bir qancha tashqariga egilgan bo‘lib, oldindagi katta ilik suyagi qirralariga monand bo‘ladi.
Tovon suyagi o‘qi, yo‘nalishi boldir suyagi yo‘nalishidan bir muncha farq qiladi.
Oyoq panjasi suyaklarining tuzilishi ham qo‘l panjasi suyaklari tuzilishiga o‘xshash, ular ham qo‘l panjasi kabi uchta qismdan: tovon do‘mbog‘I, oyoq kaft suyagi va timoq falangalaridan tashkil topgan. Oshiq suyak past tomondan tovon suyagiga, oldingi tomondan esa qayiqsimon suyakka suyanib turadi. Tovon suyagi oyoq panjasining tashqi chetiga yaqinroq joylashadi, orqaga ancha turtib chiqib, tovonning suyak asosi bo‘lib xizmat qiluvchi tovon do‘mbog‘ini hosil qiladi. Oyoq kaftida beshta suyak bor, ular bosh barmoqdan jimjiloqqa tomon tartib bilan I, II, III, IV, V kaft suyaklari deb ataladi. 1-kaft suyagi eng yo‘g‘on, 2-kaft suyagi eng uzun suyakdir.
rasm. Inson oyog‘ining akademik chizmatasviri.
Qo‘1 kafti va oyoq panjalarni tasvirlashda ijodkor bir qancha to'siqlarga duch keladi. Qo‘l va kaft qomatga nisbatan olingan proporsiyaga ega boisa ham eskizni uslublashda ulaming oMchamlari
buzilishi mumkin, lekin ular model siymosiga uyg‘un boMishi kerak. Oyoqlami to‘g‘ri chizish uchun mushaklar tashkil qilgan konturga, uni tizza va to‘piq sohasidagi torayishiga e’tibor qaratish zarur. Oyoq panjalari bilan birgalikda oyoq proporsional ravishda qomatning umumiy qonun-qoidalarida to‘rtta modulni egallaydi. Oyoq uzunligi qomatning umumiy balandligidan yarmini tashkil etishini nazarda tutish kerak. Oyoq uchta harakatchan bo‘laklardan iborat: son, boldir, panja bo‘lib, ular o‘zaro son, tizza va to‘piq bo‘g‘imlari bilan birlashadi. Sonva boldir bir hil uzunlikda bo‘ladi. Qo‘l shemasida bo‘lgani kabi, oyoq sxemasida ham yumaloq va ellipssimon shakllami ustma-ust qo‘yilishdan iborat boMishi mumkin .
38-rasm. Qo‘l va oyoqning uslublashtirilgan harakat holatidagi chizmatasviri.
Ko'rsatmada berilgani kabi, kaftning uzunligi yuz hajmiga teng boMganda proporsiya va oMchamning mutanosibligiga ega boMadi. Yana qo‘shimcha qilib aytganda, bilakdan barmoq uchigacha boMgan masofa barmoqlar yoyilgandagi masofa (qarich)ga tengligini ко‘rish mumkin. Bu holatni tasvirlashdan maqsad umumiylikdagi soddalikni ko'rsatib, minimal elementlardan foydalangan holda, qo‘l chizmada asosiy shaklni saqlab, detallami chizishdir.
Yuqoridagi tasvirlarda ayollar qoi kafti va oyoq panjasining turish holatlari keltirilgan. Tasvirlardan foydalanib, o‘z misolingizda qo‘l kafti va oyoq panjasini tasvirlang.
Do'stlaringiz bilan baham: |
