X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Qattiq bargli doimiy yashil o’rmonlar va butazorlar (Subtropik zona). 
Subtropik tabiat zonalari Afrikaning shimoli-g’arbiy va eng janubiy qismlarida 
joylashgan. Subtropiklar materikning shimoli-g’arbiy qismida, O’rta dengiz 
sohillarida va Atlas tog’larining chekka qismlarida tarkib topgan bo’lib, iqlimi O’rta 
dengiz subtropik iqlim tipiga ega. Yog’in miqdori tekisliklarda va tog’ etaklarida 
450-600 mm ga boradi, tog’ yonbag’irlarida esa 1200 mm dan ortadi. O’rta dengiz 
subtropiklarida yoz jazirama issiq va qish sernam iliq bo’langanligi sababli doimiy 
yashil o’simliklar keng tarqalgan. Bu yerdagi o’simliklar yozgi qurg’oqchil davrga 
yaxshi moslashgan, ularning bargi mayda va dag’al bo’ladi. O’rta dengiz iqlim 
sharoitida jigar rang, uncha qalin bo’lmagan qizg’ish-jigar rang tuproqlar hosil 
bo’lgan. Subtropiklar zonasining tabiiy o’simliklari zaytun daraxtlari, pistalar, eman 
(dub), mitti palmalar, butalardan makvis, ladannik, mirta, oleandralar o’sadi. Past 
tog’larning yon bag’irlarida O’rta dengiz zonasiga xos eman daraxtlaridan tashkil 
topgan o’rmonlar uchraydi. Shimoliy Afrikada bu zona sharqqa borgan sari 
subtropik cho’l va chala cho’l zonalari bilan almashinadi.
Janubiy Afrikadagi O’rta dengiz tipidagi subtropiklar zonasi materikning eng 
janubi-g’arbiy qismida tarqalgan. Bu yerda yozning o’rtacha harorati +21
0
S
ga, 
qishning o’ratcha harorati +12°, +15°S ga teng. Qishning ayrim kunlarida tuproq 
qoplami muzlashi mumkin. Yog’in 300-600 mm atrofida tushadi. Qish oylarida 
yomg’ir maydalab uzoq yog’adi. Bu esa tuproqlarni yaxshi namlantiradi va ularni 
yuvilib ketishidan saqlaydi. Janubiy subtropiklar zonasi o’simlik turlariga juda boy. 
Bu yerda Shimoliy Afrika, Yevrosiyo va Avstraliyaga xos bo’lgan o’simliklar 
uchraydi. Daraxt turlaridan Kap zaytuni, kumush daraxti, kapiris (sarvi), Afrika 
yong’og’i, Kap kashtani, sariq daraxt, kedr deb ataladigan ulkan qora archalar 

---

36 
o’sadi. Hayvonlardan Kap arsloni, qoplon, kanna antilopasi, qora ilon, buyvallar 
deyarli qirib yuborilgan. Qo’riqxonalarda ko’p miqdorda fillar saqlanib qolgan 
(Ilova, 3-rasm).