X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Tog’oralig’i botiqlari.
Yevrosiyo materigida kelib chiqishi va rivojlanishi 
burmalanish jarayonlari bilan uzviy bog’liq bo’lgan yirik tog’ oralig’i botiqlari tog’li 
o’lkalarda keng tarqalgan. Ayniqsa bu tipdagi
 
rel’ef shakllari paleozoy va kaynozoy 
burmalanish zonalarida
 
ko’p uchraydi. Yevropaning talaygina hududi yirik 
tog’oralig’i botiqlari bilan band. Bular Pireney yarim orolidagi Aragon na 
Andalusiya botiqlari, Apennin yarim orolidagi Padan botig’i, G’arbiy Yevropadagi 
Akvitaniya botig’i, Markaziy va O’rta Yevropadagi Parij, O’rta Dunay, Sandomej, 
Transilvaniya, Frakiya tog’oralig’i botiqlaridir. Materikning Osiyo qismida yirik 
tog’oralig’i botiqlari asosan Kavkaz, O’rta Osiyo, Janubiy Sibir va Markaziy Osiyo 
tog’li o’lkalarida keng tarqalgan. Bu o’lkalardagi botiqlarning yer yuzasini o’rtacha 
dengiz sathidan balandigi 300-600 m dan 3500-4200
 
m gacha yetadi. Eng baland 
tog’oralig’i botiqlari Pomirda va Baland Osiyoda joylashgan. 
Al’p burmalanish zonasida vujudga kelgan Kavkaz tog’li o’lkasida Kolxida, 
Kura va O’rta Araks tog’oralig’i botiqlari mavjud. O’rta Osiyo tog’li o’lkasining 
katta maydoni Farg’ona, Zarafshon, G’arbiy Tojikiston, Oloy, Issiqko’l, Talas, 
Chuv, Ili, Zaysan va boshqa yirik tog’oralig’i
 
botiqlari bilan band. Janubiy Sibir 
tog’li o’lkasida uncha baland bo’lmagan Kuznesk, Minusinsk, Yenisey-Chulim, 
Tuva, Barguzin kabi tog’oralig’i botiqlari ko’pchilikni tashkil etadi. Uzoq Sharqdagi 
Yuqori Zeya, Zeya-Bureya, O’rta Amur, Sayfun-Xanka botiqlari bir necha tog’ 
tizmalarini bir-biridan ajratib turadi. Markaziy Osiyoda ham turli xil gipsometrik 
balandliklarda vujudga kelgan yirik tog’oralig’i botiqlari nihoyatda ko’p.
 
Bu 
o’lkadagi yer yuzasi dengiz sathidan -154 m past bo’lgan To’rfon cho’kmasi, juda 
katta