X. Vaxobov, A. A. Abdulqosimov, N. R. Alimkulov

Nazorat savollari: 
1.
Hind okeaning boshqa okeanlardan tabiiy sharoitining asosiy xususiyatlarini 
aniqlang, farqi nimada tavsif bering
? 
2.
Hind okeani tekshirilish tarixi to’g’risida ma’lumot bering? 
3.
Okean suvining harorati, sho’rligi, suv balansi va oqimlari qanday o’zgaradi? 
4.
Okeanda organik hayotning rivojlanishi, uning geografik tarqalishi qanday 
tabiiy omillarga bog’liq? 
5.
Okean tabiatini muhofaza qilishning asosiy muammolari nimalarda o’z aksini 
topadi? 
7.5. SHIMOLIY MUZ OKEANI 
 
Umumiy ma’lumotlar: 
Okeanning dengizlar bilan maydoni 
– 14 100 000 km
2 
Okean suv hajmi – 
18 000 000 km
3
O’rtacha chuqurligi – 
1 225 m
 
Maksimal chuqurligi
– Grenlandiya uzilmasi, 5 527 m 
Dengizlar soni
– 10 ta 
Eng yuqori suv ko’tarilishi
– Mezen qo’ltig’i, 10 m
 

---

384 
 
Tayanch so’z va iboralar:
Shimoliy qutb, arxipelag, fordlar,
 
qutbyoni 
kengliklari, ko’tarilmalar, okeanografik kuzatishlar, dengiz va morena 
yotqiziqlari, 
arktika 
havzasi, 
materik 
sayozligi, 
Giperborey 
platformasi, Arktika havo massasi,
 
Arktika antisikloni,
dreyf muzliklari, 
toroslar, fitoplankton, zooplankton, zoobentos, bentos.
Okeanning tabiiy sharoiti.
Shimoliy Muz okeani Yer yuzidagi 
okeanlar ichida eng kichigi bo’lib, akvatoriyasining maydoni jihat idan 
to’rtinchi o’rinda turadi. U Tinch okeanidan 13,5 marta, Atlantika 
okeanidan 7 marta va Hind okeanidan 6 marta kichik. Okeanning 
geografik o’rni Tinch, Atlantika va Hind okeanlaridan farq qilib, 
Arktikaning markaziy qismida qutbiy zonada joylashgan. Deyarli uning 
hamma tomoni, ayrim suv chegaralarini e’tiborga olmasak, Yevrosiyo 
va Shimoliy Amerika materiklarining s himoliy qirg’oqlari bilan 
chegaralangan. Tinch va Atlantika okeani bilan bo’g’izlar orqali 
tutashgan. Maydoni 14,1 mln km
2
, suv hajmi 18 mln. km
3
ni tashkil 
qiladi. 
Arktika shimoliy qutb atrofidagi katta maydonni egallagan, unga 
okean akvatoriyasi, materiklarning shu okeanga tutashgan qismi, orollar 
va arxipelaglar kiradi. Shimoliy Muz okeani dastlab mustaqil okean 
sifatida 1650 yilda golland geografi B.Varenius tomonidan ajra tilgan va 
o’sha davrda Giperborey okeani deb atagan. 1845 yilda uni London 
geografiya jamiyati 
Shimoliy Muz okeani
deb ataydi. 
Okeanning qirg’oq chiziqlari Kanadaning shimoliy qismida, 
arxipelaglarda va Grenlandiya sohillarida kuchli parchalangan. 
Fenoskandiya, Grenlandiya va Islandiya qirg’oqlarida fordlar va tik 
yonbag’irlar keng tarqalgan. Abrazion qirg’oqlar Barens, Oq va Kara 
dengizlari 
uchun 
xarakterli. 
Ammo, 
Shimoliy 
Muz 
okeani 
qirg’oqlarining asosiy qismi pastekisliklardan va ayrim joylari 
tog’lardan iborat. Iqlim sharoitining qattiqligi tufayli okean sohillarida 
aholi juda siyrak yashaydi va bu yerlar kam o’zlashtirilgan. Binobarin, 
okeanning geografik o’rni va umumiy tabiiy sharoiti nafaqat iqlim i 
balki, jahon chegaradosh davlatlar miqyosi dagi iqtisodiy ahamiyatini 
ham belgilaydi (Ilova, 21-rasm).