X. U. Aliyev Darslikda umumiy patofiziologiya, tipik patologik jarayonlar asoslari va

M U N D A R I J A
Muqaddima........................................................................................................ 3
Patofiziologiya fani, uslublari, vazifalari va tarkibiy qismlari....................... 5
I QISM.
U M U M IY P A T O F IZ IO L O G IY A
Nozologiya......................................................................................................... 9
Umumiy nozologiya haqida asosiy tushunchalar............................................ 9
Shikastlanish — kasallik rivojlanishining birlamchi asosi ...........................9
Reaktiv jarayonlar — kasallik......................................................................... 9
Rivojlanishining ikkinchi qism i...................................................................... 9
Norma — sog'liq va kasallik orasidagi o'tkinchi holat (kasallik arafasi) 
10 
Patologik reaksiya, patologik jarayon va patologik holat
haqida tushuncha 
11
Tirik patologik jarayonlar................................................................................ 12
Himoya reaksiyalari......................................................................................... 12
Moslashuv reaksiyalari.................................................................................. 13
Komrensator reaksiyalar 
13
Tiklanish reaksiyalari 
13
Kasallikning kechishi va oqibatlari................................................................ 14
Organizmning sog'ayishi 
15
Sog'ayish mexanizmlari 
16
Kasallikning qaytalanishi, remissiyasi va surunkali kasalliklar.................. 17
Davolashning umumiy asoslari 
18
Umumiy etiologiya. Etiologiya haqida umumiy tushuncha .........................21
Umumiy patogenez. Patogenez haqida tushuncha........................................21
Shikastlanish Patogenezning boshlang‘ichi sifatida.................................... 23
Patogenezning asosiy bosqichi hamda yetakchi oqibat zvenolari
va sabab munosabatlari............................................................................24
Patogenzda «Xavfli halqasimon munosabatlar»............................................ 26
Patogenezda sretsifik va nosretsifik mexanizmlar........................................... 26
314

---

Kasalliklarning umumiy patogenetik mexanizmlari 
27
Sog'ayish davrlari va mexanizmlari...............................................................27
Fizikaviy etiologik omillar............................................................................. 29
Lazer nurlarining oiganizmga ta’siri............................................ 
29
Elektr energiyasining organizmga ta’siri 
30
Atmosfera (barometrik) bosimining ta’siri 
V'
Kimyoviy etiologik omillar ta’siri 
37
Biologik etiologik omillaming ta’siri 
38
Konstitusiya va uning patologiyada tutgan o‘mi 
39
Konstitutsiya turlarining tasnifi (klassifikatsiyasi) 
41
Organizm reaktivligi va uning patologiyadagi roli 
4b
Reaktivlik to‘g‘risida umumiy tushunchalar................................................. 46
Reaktivlik va rezistentlik tushunchalari orasidagi o'zaro munosabat 
48 
Reaktivlik mexanizmlari ................................................................................ 49
II QISM.
S H 1 K A S T L A N IS H N IN G T IP IK S H A K L L A R I
Hujayra — organizmning asosi....................................................................... 51
Hujayrani shikastlovchi omillar 
52
Hujayra shikastlanishining umumiy mexanizmlari 
53
Hujayra shikastlanishining asosiy ko'rinishlari 
5ft
Hujayralarning patogen omillar ta’siriga chidamliligini oshirish.............. 58
Qon aylanishining mahalliy buzilishlari 
59
Arterial gireremiya...........................................................................................59
Venoz gireremiya.............................................................................................62
Ishemiya — mahalliy kamqonlik 
64
Staz................................................................................................................... 68
Tromboz 
70
Emboliya.......................................................................................................... 73
Yallig'lanish. 
75
Yallig'lanish to'g'risida umumiy tushunchalar 
75
Yallig'lanish etiologiyasi 
76
Yallig'lanish belgilari 
77
Yallig'lanish patogenezi 
77
Yallig'lanish mediatorlari......................................................................... 
80
Yallig'lanish o'chog'ida moddalar almashinuvining buzilishi.................... 86
Yallig'lanish o'chog'ida sodir bo'ladigan fizik-kimyoviy o'zgarishlar.....87
Yallig'lanishda mikrosirkulatsiya va gemoreologiyaning o'zgarishlari ......... 89
315

---

Leykositlar emigratsiyasi............................................................................... 91
Ekssudatsiya ..................................................................................................... 93
Proliferatsiya 
94
Yallig'lanishni patogenetik davolashning umumiy asoslari 
95
Is itm a ............................................................................................................................... 97
Termoregulatsiya............................................................................................. 98
Isitma bosqichlari 
101
Isitmada organizmda bo'ladigan o'zgarishlar 
102
Moddalar almashinuvi patofiziologiyasi 
105
Moddalar almashinuvining idora etilishi 
108
Moddalar almashinuvining tirik buzilishlari............................................. 109
Asosiy almashinuvning buzilishlari 
112
Karbonsuvlar almashinuvining buzilishi................................................... 115
Yog' almashinuvining patofiziologiyasi...................................................... 122
Yog'lar so'rilishining buzilishlari. Alimentar yog'lar yetishmovchiligi 123 
Yog'laming qonda tashilishi va to'qimaga o'tishining buzilishlari 
124
Yog' to'qimasida yog'lar almashinuvining buzilishi.
Semirish va oriqlash...................................................................................... 126
Yog'li infiltratsiya va distrofiya.......................................................................128
Yog’ almashinuvining oraliq buzilishlari 
130
Ateroskleroz patogeneziga oid ba’zi masalalar 
134
Oqsillar almashinuvining buzilishlari 
136
Oqsillarning so'rilishi va sintezlanishining buzilishlari......................... 136
Oqsillar almashinuvi so'nggi bosqichining buzilishlari......................... 139
Siydik kislotasi hosil bo'lishi va ajralishining buzilishlari 
140
Kislota-ishqoriy muvozanat buzilishining patofiziologiyasi 
141
Kislota-ishqoriy muvozanat buzilishining asosiy ko'rinishlari 
144
Suv-elektrolitlar almashuvining buzilishlari 
147
Suvsizlanish (girogidriya)............................................................................. 149
Organizmda suvning ko'p miqdorda ushlanib qolishi (gireigidriya) 
150 
Shishlarning patogenezi va turlari 
151
To'la ochlik..................................................................................................... 157
Yarim ochlik 
161
Vitaminlar yetishmasligi 
162
G iroksiya haqida umumiy tushuncha 
167
Giroksiya etiologiyasi va patogenezining ayrim masalalari........................ 167
Giroksik yoki ekzogen giroksiya.................................................................. 168
Resrirator (nafas) giroksiya ........................................................................ 168
316

---

Sirkulator (yurak-tomir) giroksiya........................................................... 169
Gemik (qon) giroksiya............................................................................... 169
To'qima giroksiyasi....................................................................................... 170
Giroksiyaning zo'riqishdan yuz beradigan tu ri...................................... 171
Giroksiyaning substratga bog'liq tu ri........................................................ 171
Aralash giroksiya 
171
Giroksik holatlaming oldini olish va davolash 
172
Immun sistema patofiziologiyasi 
173
Immunoratologik holatlar va reaksiyalar 
173
Immunitet buzilishining tirik shakllari................................................... 176
Allergiya patofiziologiyasining asosiy masalalari 
178
Allergiyaning sabablari............................................................................... 180
Alleigenlaming tasnifi va tavsifi 
180
Alleigik reaksiyalar ayrim turlarining tavsifi........................................ 182
To'qima o'sishining patofiziologiyasi. 
183 
Umumiy tushunchalar 
183 
O'smalar patofiziologiyasi va atirizm haqida umumiy tushuncha 
184 
Faqat xavfli o'smalarga xos bo'lgan biologik xususiyatlar 
189 
0
‘lim haqida tushuncha 
192 
Organizmni tiriltirish 
195 
Reanimatsion patologiya............................................................................. 197