X to‘xtaboyev kimyo 9

 
Savol va topshiriqlar:
?
1. Uglerod guruhi elementlarining vodorodli uchuvchan birik 
mala ridagi valentligi va oksidlanish darajasi qanday? 
2. Uglerod guruhi elementlarining yuqori oksidlari formu 
lalarini yozing. 
3. Uglerod guruhi elementlaridan birining uchuvchan vodo- 
rodli birikmasining geliyga nisbatan zichligi 8 ga teng.
Ushbu birikmaning formulasini aniqlang. 
4. Uglerod guruhi elementlarining atomlarida nechtadan toq
elektronlar bo‘ladi? 
5. Uglerod tabiatda qanday holatlarda uchraydi va ular qan 
day maqsadlarda ishlatiladi? 
6. Olmos, grafit, karbinning qanday xossalarini bilasiz? 
7. Grafitni temir bilan suyuqlantirilganda nima hosil bo‘ladi? 
8. Olmos va grafit nima uchun bir-biridan farqlanadi?
9-§.
Uglerodning fizik va kimyoviy xossalari
Uglerodning o‘ziga xos qanday muhim xossalarini bilasiz?
tabiatda tarqalishi. Uglerod tirik organizmlarning asosiy
tarkibiy qismidir. Neft, tabiiy gaz, torf, ko‘mir, yonuvchi slanes 
kabi foydali qazilmalar uglerodning turli xil birikmalaridir. 
Ayniqsa, toshko‘mir uglerodga eng boy tabiiy foydali qazilmadir. 
Yer sharida juda ko‘p tarqalgan ohaktosh CaCO
3
va dolomit 
CaCO
3
.
MgCO
3
lar ham uglerodning tabiiy birikmalaridir.
Uglerodning Yer qobig‘idagi miqdori 0,023 % ni tash-
kil qiladi. Atmosferada karbonat angidrid uchraydi, u o‘sim-
lik larning yashil barglarida fotosintezlanib, turli xildagi ugle-
vodlarga aylanadi:
6CO
2
+ 6h
2
O = C
6
h
12
O
6
+ 6O
2
.
Fotosintez natijasida hosil bo‘lgan C
6
h
12
O
6
dan o‘simlik lar-
ning tanasini (poya, yog‘och) tashkil qiluvchi sellu loza hamda 
krax mal (bug‘doy, sholi, kartoshka), disaxaridlar (shakar qa-
http:eduportal.uz

---

48
mishda, qand lavlagida), glukoza va fruktozalarni (mevalarda,
uzumda) hosil bo‘ladi.