X to‘xtaboyev kimyo 9

bKM elementlari. Neytral muhit, kislotali muhit, ishqoriy 
muhit, kuchli asos va kuchli kislotadan hosil bo‘lgan tuzlarning 
gidrolizi, gidroliz, kuchsiz kislotali va kuchsiz ishqoriy muhit.
 
Savol va topshiriqlar:
?
1. 
Qanday tuzlar gidrolizlanadi? Nima uchun?
2. 
Tuzlarning gidrolizlanishini kimyoviy jarayon deb atash mumkin-
mi? Nima uchun?
3. 
Quyidagi tuzlarning gidrolizlanish jarayoni tenglamasini yozing 
va hosil bo‘lgan eritma muhitini aniqlang:
ZnCl
2
, K
2
SO
3
, Na
2
SO
4
.
4. 
O‘yuvchi natriyning 200 g 10 % li eritmasiga 11,2 l CO
2
yut-
tirildi. Natijada qanday tuz (necha gramm) hosil bo‘ladi? Eritma 
muhiti qan day bo‘ladi?
5. 
Na
2
SiO
3
va FeSO
4
tuzlari gidrolizlansa eritma muhiti qanday 
bo‘ladi?
Namunaviy misol, masala va mashqlar
 
1- misol.
Bariy xloridning 104 g 5 % li eritmasi bilan natriy 
sulfatning 71 g 10 % li eritmasi aralashtirildi. Natijada 
necha gramm bariy sulfat cho‘kmasi tushgan?
 
Yechish
.
1. Avvalo, eritmadagi bariy xloridning massasi va 
modda miqdorini to pamiz:
m(BaCl
2
) = 104 
· 
0,05 = 5,2 g,
http:eduportal.uz

---

37
n
mol.
=
=
=
m BaCl
M BaCl
(
)
(
)
,
,
2
2
5 2
208
0 025
2. So‘ngra eritmadagi natriy sulfatning massasi va modda miq-
dorini topamiz:
m(Na
2
SO
4
) = 71 · 0,1 = 7,1 g,
n
mol.
=
=
=
m Na SO
M Na SO
(
)
(
)
,
,
2
4
2
4
7 1
142
0 05
3. Endi esa BaCl
2
bilan Na
2
SO
4
ning eritmalari orasida sodir 
bo‘la 
digan reak 
siyasi tenglamasini yozib, hisoblashlarni 
davom ettiramiz:
BaCl
2
+ Na
2
SO
4
= BaSO
4
↓ 
+ 2NaCl.
208 g 142 g 233 g 
117 g
1 mol 1 mol 1 mol
2 mol
Reaksiya tenglamasiga muvof iq 1 mol bariy xlorid bilan 
1 mol natriy sulfat reaksiyaga kirishib, 1 mol bariy sulfat 
cho‘kmasi tushadi.
Misol shar tida berilgan moddalarning molyar nisbatlari 
quyi dagi cha: 0,025 mol BaCl
2
, 0,05 mol Na
2
SO
4
. Demak, 
natriy sulfat ning 0,025 moli reaksiyada ishtirok etadi va 
0,025 moli esa ortib qola di. Reaksiya natijasida esa 0,025 
mol BaSO
4
cho‘kmasi hosil bo‘ladi.
m(BaSO
4
) = 233
·
0,025 = 5,825 g.