X. S. Xadjaev, I. A. Bakiyeva, sh sh. Fayziyev makroiqtisodiyot

Aksilinflyatsiya siyosati

Aksilinflyatsiya yoki inflyatsiyaga qarshi siyosat - bu narxlar umumiy darajasini barqaror darajada saqlash, inflyatsiyani yumshatishga qaratilgan hukumat amalga oshiradigan chora-tadbirlaridir.
Bunday chora-tadbirlar inflyatsiyani yuzaga keltirgan sabablarni tugatishga yoki inflyatsiya sharoitlariga moslashishga qaratilgan bo’lishi mumkin. Agar bunday chora-tadbirlar inflyatsiyani yuzaga keltirgan sabablarni tugatishga qaratilgan bo’lsa bunday siyosat aktiv yoki faol deb, aksincha inflyatsiya sharoitlariga moslashishga qaratilgan bo’lsa passiv ko’rinishda deb talqin qilinadi. Inflyasiyaga qarshi siyosat yalpi talab va yalpi taklifni tartibga solishni qamrab oladi hamda bu siyosatni amalga oshirishning ko’pdan-ko’p usullari va
yo’llari mavjud. Ular orasida umumiy xarakterga ega bo’lganlari quyidagilar:

• 
  tovarlar va xizmatlar hajmini aholi daromadlariga muvofiqlashtirish;
  
• 
  barcha ishlab chiqarish resurslaridan oqilona foydalanish, hamda xarajatlarni qisqartirish;
  
• 
  ish haqiga nisbatan mehnat unumdorligining ildamroq o’sishni ta’minlash;
  
• 
  ko’plab talab qilinadigan tovarlar va xizmatlarning hajmi o’sishiga muvofiq pul emissiyasini qat’iy nazorat qilish;
  
• 
  tovar va xizmatlarni ishlab chiqaruvchilar hamda iste’molchilar orasidagi vositachilar sonini kamaytirish;
  
• 
  kredit berishni tartibga solish, kredit uchun foiz stavkalarini puxta yo’lga solib turish;
  
• 
  davlat byudjetining daromadlari va xarajatlari muvozanatini ta’minlash.
  

Keyns va uning nazariyasini davom ettirgan iqtisodchilar yalpi talab va yalpi taklifni tartibga solishda davlatning faol aralashuvi tarafdorlari bo’lib, ular davlat ustun ravishda tovar va xizmatlar miqdorini buyurtmalar yo’li bilan osirishi hisobiga yalpi taklif darajasini ko’tarish mumkin va bu samarali talabni shakllantirishga asos bo’ladi deb hisoblashadi. Hukumatning bu tadbirlari iqtisodiy pasayishni qisqartiradi va ishsizlikni kamaytiradi. Biroq shu bilan birga davlat byudjeti taqchilligini yuzaga keltiradi va qo’shimcha pul emissiyasiga ehtiyoj tug’diradi. Keyns davlat byudjeti taqchilligini davlat tomonidan olinadigan uzoq muddatli qarzlar hisobiga qoplashni taklif etgan.
Inflyatsiyaga qarshi siyosatni olib borishda Keyns va uning nazariyasini
davom ettirgan iqtisodchilar tomonidan berilgan takliflar doimo samara beravermagach hamda bu chora-tadbirlarda kamchiliklar mavjudligi yuzaga chiqib qolgach, bu masalani hal etishning monetarstik yo’nalishi yuzaga keldi. Xususan, bunday kamchiliklarga bir qator mamlakatlarda davlat qarzi haddan oshib ketganligini misol qilib keltirish mumkin. Bunday sharoitda monetaristlar yalpi talabni konfiskatsiya tipidagi pul islohoti o’tkazish hisobiga cheklash va byudjet taqchilligini ijtimoiy dasturlarni qisqartirish kamaytirishni taklif etishdi.
Monetaristlar inflyatsiya aynan pul bilan bog’liq hodisa bo’lganligi sababli shok terapiyasi pul massasining o’sish sur’atlarini keskin qisqartiradi va inflyatsiya sur’atlarini tushiradi deb hisoblashadi. Ammo bunda ishlab chiqarish keskin pasayishi va bandlilik qisqarishi mumkin.²