X. N. Nazarov robotlar va robototexnik tizimlar

13-BOB. INTELLEKTUAL ROBOTOTEXNIK TIZIMLAR 
13.1. Intellekttual robototexnik tizimlari, Asosiy tushunchalar 
Sun’iy intellekt; tushunchasi birinchi bo’lib 1950 yilda Angliya matematigi 
Alan T’yuring tomonidan «Hisoblash mashinasi va intellekt” maqolasida 
ishlatilgan. 
Sun’iy intellekt deganda odamni fikrlash qobiliyati o’rganish va uni texnik 
vositalarda amalga oshirishdan iboratdir. 
Birinchi intellektual robot “Sheyki” 1978 yil Amerikada yaratilgan. Keyingi 
robot “Xivin” 1980 yil Yaponiyada ishlab chiqarilgan. Bu robot berilgan chizmaga 
qarab birorta detalni yig’a oladi. Bu robotda sun’iy intellekt sistemasi mavjud. 
Intellektual masala unda tayyor algoritm sxema yoki yechim programmasi 
bo’lmaydi. Algoritm deb biror faoliyatni amalga oshirishdagi operatsiyalar ketma-
ketligiga aytiladi. Xozirgi vaqtda sun’iy intellekt asosi robototexnikada va ekspert 
sistemalarda qo’llaniladi [5]. 
13.1-rasm. Robotlarning intellektual tizimlarda mantiqiy xulosa 
jarayoni. 
Bilim tushunchasi;
Bu tushuncha intellektual sistemalarda asosiy 
tushunchalardan hisoblanadi. Tashqi muhitning ob’ektlarini bilish orqali olingan 
natijadir. Bilim deganda fakt va qoidalar yig’indisini yoki to’plamini tushunamiz. 
Intellektual masalalar quyidagi xususiyatlarga ega : birinchidan masalani yechish 
algoritmi noma’lum, ma’lum emas va ularda tasvir, rasm, belgi, harf, so’z, ovoz, 

---

165 
shaklidagi informatsiyalar ishlatiladi. Ikkinchidan tanlash imkoniyati mavjud ya’ni 
bir necha variantdan bittasini tanlab olinadi. 
Predmet sohasi
deb faoliyat ko’rsatilayotgan soha tushuniladi; sanoat roboti 
uchun predmet sohasi bo’lib stanok, detal boshqa yordamchi qurilmalar kiradi. 
Adaptiv sistema – 
boshqariladigan ob`yekt, boshqarish maqsadi yoki atrof 
muhit xusisiyatlari o’zgarganda ham ishlash qobiliyati saqlab qoladigan sistemadir. 
Bunday sistemalar robototexnika sohasida ko’p ishlatiladi.