|
teskari aloqa fiinkciyasi - ko‘zlangan o‘quv-tarbiyaviy maq- sadlarga erishish shakllari va yo‘llarini tahlil qilish;
maqsad va vazifalarni belgilash fiinkciyasi - jamoaning ta- raqqiy qilish istiqbollarini, istiqboliy rejalarini aniqlash;
taqsimot funksiyasi - jamoa a’zolari o‘rtasida burchlami, va- zifalami taqsimlash;
yaratish funksiyasi kattalarning yoshlar bilan muloqot qilishining sog'lom muhitini tarkib toptirish;
pedagogik tajribani o‘rganish va umumlashtirish funksiyasi;
pedagogik korrekciyalash fiinkciyasi - yoshlar xulqidagi, ta’- limiy faoliyati, tarbiyaviy jarayondagi nuqsonlami bartaraf etish vazifasini o‘taydi, ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchilami attestat- siyalashda qo‘l keladi;
motivatsiya va rag‘batlantirish funksiyasi o‘quvchi-yosh- larning hamda tarbiyachi-o‘qituvchilarning ta’lim olish va ta’lim berish faoliyatini rag‘batlantirishni, tashqi stimullami adekvat qabul qilishni nazarda tutadi. Tarbiyaviy jarayonda komillikka intilishni kuchaytiradi;
nazorat funksiyasi ta’limiy-tarbiyaviy jarayonda turli xil nazorat turlarini o'tkazishni nazarda tutadi, chunki diagnostika ma’aviy-ma’rifiy jarayon holati to‘g‘risidagi axborotga ega bo‘lishni bildiradi.
Rus olimi N.S. Sunsov ta’kidlashicha, pedagogik diagnostika quyidagi tamoyillar asosida olib boriladi: maqsadga yo'naltiril- ganlik; aniqlik va ishonarlilik; tizimlilik va uzviylik (66, 48).
Diagnostikaning maqsadga yo‘naltirilganligi awalambor, tash- kiliy shakl, vosita va metodlaming oxiigi natijalar bilan mutano- sibligi va pedagoglaming kasbiy talablari: 0‘quv-tarbiyaviy ishlar- ning samaradorligini oshirishga qaratilganligi bilan belgilanadi.
Diagnostikaning та 'lum obyektga yo ‘naltirilganligi ta’lim be- rishda o‘quvchi-yoshlarning, tarbiyachi-o'qituvchilaming individual tafovutlarini hisobga olish, ularning intellektual rivojlanishlari, jinsi, ijtimoiy nufuziga qarab belgilanadi.
193
Diagnostikaning aniqlik va ishonarlilik muolajalari metod va vositalaming ilmiy asoslariga bog‘liqligi bilan belgilanadi.
0‘quvchi-yoshlaming tarbiyalanganlik darajasini uzviy va ti- zimli diagnostika qilish ko‘p jihatdan ta’limiy-tarbiyaviy faoliyat- ning ko‘p qirraligi va shaxsning ijtimoiy-individual xususiyatlari- ning xilma-hilligi bilan tavsiflanadi. Ma’lumki, 0‘quvchi-yosh- laming bilimlami idrok etishiga uning ilgarigi tajribasi, aqliy rivoj- lanish darajasi salmoqli ta’sir ko'rsatadi. Agar yangi materialga aniq bo'lmagan yoki noto‘g‘ri tasawurlar va tushunchalar qo‘shilsa, bu yangi taassurot yoshlar ongida noadekvat tarzda joy egallaydi. Natijada ularda xato bilimlar, noto‘g‘ri malakalar to‘planib qolishi mumkin. Bu esa o‘quvchi-yoshlaming hatti-harakatlarida, axloqiy xulq normalaridan chekinish alomatlarining paydo boiishiga sabab bo‘ladi. Bunday paytlarda ular ongida xato tarzda paydo bo'lgan tushunchalami korreksiyalash tadbirlarini zudlik bilan o‘tkazish lozim bo‘ladi.
Pedagogik diagnostika o‘quv-tarbiyaviy ishlaming yakuniy natijalar ko‘rsatkichlarini hamda mazkur jarayonning kechish hola- tini yaqqol aks ettirish xususiyatiga ega.
Yoshlar orasida pedagogik diagnostikani tashkil qilishda be- riladigan nazariy bilimlarni yoshlar qalbiga yetkazish, ulami kun- dalik ehtiyojiga yo‘naltirish uchun quyidagi ish usullariga e’tibor berish lozim:
o‘quv muassasa, mas’ul shaxslar sinf, guruh jamoasining ru- hiy holati, ya’ni har bir shaxsning faoliyati, qiziqish darajasiga;
o'quvchi-yoshlaming tartib-intizomiga, davlat mulkiga bo‘l- gan munosabatiga;
O'quvchi-yoshlaming ijtimoiy hayotdagi faolligiga;
yoshlar bilan o'tkaziladigan tarbiyaviy tadbirlarga bo'lgan munosabatiga (ijobiy, salbiy, befarqligiga);
yoshlarning kattalar, o‘z tengdoshlari bilan axloqiy muomala va munosabatlariga;
o‘quv maskanlarida tashkil etilgan qonun-qoidalarga muno- sabat va ularga amal qilishga;
o‘quv muassasasidagi ijtimoiy fikiga bo'ysunuvchanligiga.
Yuqoridagilaiga amal qilinganda pedagogik diagnostikani o‘t-
kazish yo'nalishlarini to‘g‘ri tashkillashtirishga imkoniyat yarati- ladi.
194
Mustaqil ish yo‘nalishlari
Pedagogik diagnostika va korrekciyaning mohiyatini o‘rga- nish;
Pedagogik diagnostika funkciyalari va ijtimoiy tamoyillari to‘grisidagi ma’lumot to‘plash;
s) Pedagogik diagnostikaning jamiyatimizdagi yosh avlod ichki imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarishdagi ahamiyatini taqlil qilish.
Mustaqil ish bosqichlari
bosqich: «pedagogik diagnostika va korreksiya» matnini sin- chiklab о‘king va Insert strategiyasidan foydalanib taqlil qiling.
bosqich: pedagogik diagnostika metodlari orqali guruhin- gizdagi biron talabaning tarbiyalanganlik darajasini aniqlashga harakat qiling. Kuzatuvlaringizni daftarga qayd eting.
bosqich: reyting, test, dasturlashtirilgan topshirik usullaridan foydalanib, mutaxassisligingizga oid fanlar bo'yicha diagnostika o‘tkazing.
KERAKLI MANBALAR
0‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I .A. Karimovning ta’- lim-tarbiyani rivojlantirishga qaratilgan asarlari.
0‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risidagi»gi Qonu- ni, «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi».
Pedagogika Fani Koncepciyasi.
0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maqkamasining ta’lim sohasidagi qarorlari.
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim, Xalq ta’limi vazirliklarining «Reyting asosida baholash» to‘g‘risidagigi me’yoriy hujjatlari.
ADABIYOTLAR
0‘zbekiston Respublikasining Konstituciyasi. T.: 0‘zbe- kiston, 2003, 38-b.
0‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qo- nuni. - T., 1997.
195
0‘zbekiston Respublikasining Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. - T., 1997.
Karimov I.A. 0‘zbekistan the road of independenge and progress. - T., «0‘zbekiston», 1992, - R. 70.
Abdullayeva Sh. A. 0‘quvchilarni pedagogik tashxislashda qo‘llaniladigan metodlar // Xalq ta’limi, 2003, №3, 40-45-b.
Abdulloh Avloniy. Muxtasari tarixi anbiyo va tarixi islom. - T.: «Fan», 1994, 293-b.
Клауер К. Педагогическое диагностирование. - М., Логос, 1999, 421-с.
Ill BO‘LIM
Do'stlaringiz bilan baham: |
