X bob. Keyns va keynschilik ta‟limoti

Amerika postkeynschilari 

Postkeynschilik 

nazariyasining 

Amerika 

tarmog‗i  Britaniya 

tarmog‗iga  qaraganda  kengroq  yoyilgan,  ammo  uning  elementlari 

―oldindgi‖  iqtisodiyotning  olg‗a  surilgan  mavzularidagi  o‗zgaruvchilar 

sanaladi. 

Alfred 

Meixner 

megakorporatsiyalar, 

deb 

nomlagan 

firmalarning  makroiqtisodiy  tahlilini  kengaytirdi  va  bu  tahlil 

taqsimlanmagan  foydadan  ichki  investitsiyalarning  kelib  chiqishini 

ko‗rsatdi.  Shuning  uchun  investitsiya  va  jami  ishlab  chiqarilgan 

mahsulotni anglab yetishda zamonaviy korporatsiyalarni tushunish talab 

etiladi.  

Pol Davidson (1930- ) o‗zining Money and the Real World (Pul va 

real  dunyo)  nomli  kitobida  iqtisodiyotda  pul  tushunchasi  ahamiyatini 

tushunib  yetish  makroiqtisodiyotning  qay  darajada  ishlayotganini  va 

neoklassik iqtisodiyot uning ahamiyatini ochib bera olmasligini tushunib 

yetishda  markaziy  o‗rinni  egallashi  keltirib  o‗tilgan.  Pulning 

postkeynschilik  rolini  shakllantirishda  u  o„zgarmas  vaqt  va  haqiqiy 

noaniqlik  mavjudligini  ta‘kidlab  o‗tib,  bular  ehtimoliy  taqsimotni 

kamaytira  olmasligini  hamda  shundan  kelib  chiqib,  risk  va  aniqlik 

ekvivalentlarini 

ham 

o‗zgartira 

olmasligini 

ko‗rsatib 

o‗tdi. 

Iqtisodiyotning  mana  shunday  ikki  o‗zaro  bir-biri  bilan  bog‗liq 

xususiyatlari  ―(1)  pul,  (2)  pullik  kelishuvlar  va  qonuniy  majburlov 

tizimi, (3) og‗ir pullik ish haqi darajasi va (4) spot va forvard bozorlari 

singari 

o‗yin  nazariyasi  qonuniyatlari  va  aniq  institutlarini 

---

232 

 

shaklantirishda  kishilarga  yo‗lboshchi‖  bo‗lib  keladi.

47

 Shu  sababli 

institutlar 

makroiqtisodiyot 

tomonidan 

boshqariluvchi 

usullarni 

o‗zgartiradilar.  Davidsonning  qarashlari  Human  Minsky  (1919-

1997)ning  qarashlariga  mos  keladi.  Human  Minsky  moliyaviy  tizimni 

buzilish xavfi mavjud bo‗lgan ―kartochkalar uyi‖ga o‗xshatgan mashhur 

postkeynschi sanaladi.  

Postkeynschilikning  iqtisodiy  o‗sish  nazariyasi  metodologik 

masalalarga  urg‗u  beradi.  U  bozor  iqtisodchilari  yaqin  paytlargacha 

statik  masalalar  iqtisodiy  o‗sishning  bir  ko‗rinishi,  deb  kelgan  bir 

paytda,  iqtisodiy  o‗sishni  iqtisodiy  jarayonlarning  muhim  ko‗rinishi 

sifatida  ta‘kidlab  o‗tdi.  Masalan,  Roy  Xarrod  va  Evsey  Domarning 

1950-yillarda  olib  borgan  iqtisodiy  o‗sish  nazariyalari  bozor 

iqtisodiyotining  fundamental  qismi  sanalar  edi,  lekin  hozirgi  kunda  bu 

izlanishlar 

makroiqtisodiy 

darsliklarida 

kamdan  kam 

hollarda 

uchramoqda. Buning o‗rniga yangi iqtisodiyotga oid kitoblarda barqaror, 

endogen  iqtisodiy  o‗sish  ko‗rsatilmoqda.  Bu  qisman  iqtisodiy 

beqarorlikning  postkeynschilik  qarashlariga  mos  tushadi,  chunki 

Xarrod-Domar  modeli  iqtisodiyotda  muvozanat  holati  ―o‗tkir  pichoq‖ 

chegarasidagi rivojlanishni ko‗rsatishni aniqlab beradi.  

Umuman  olib  qaralganda  postkeynschilik  tatqiqotlarida  model 

shakllanmagan  sharoitlarda  konseptualizatsiyaning  o‗zgarmasligini 

ko‗rishimiz  mumkin  bo‗ladi.  Bunda  asosiy  tamoyil  iqtisodiyotning 

barqaror  bo‗lamsligiga  qaratiladi;  neoklassik  nazariya  ta‘kidlab 

o‗tganidek,  bozorning  ko‗rinmas  qo‗llari  yaxshi  ishlamaydi.  Bu  esa 

postkeynschilar  ortodoks  nazariyachilariga  qaraganda  kapitalizmning 

muammolarini 

to‗g‗rilashda 

hukumat 

qarorlarining 

ahamiyatini 

kuchliroq  bila  olganligini  anglatadi.  Postkeynschilar  o‗zlarining 

soliqlarga  asoslangan  daromad  siyosatini  (TIP)  qo‗llash  orqali  ancha 

mashhur bo‗lib ketdilar.