X asranboeva

0 ‘quv faoliyati va uning o‘ziga xos toraonlari

O’quv faoliyati muammosi -- yosh va pedagogik psixologiyaning markaziy mummolaridandir. Bog’cha muassasalarida bolalami o’qitish bizning mamlakatimizda boslilang’ch maktab ta’liiniga tayyorlov pog’onasi sifatida qaraladi. Shu bilan “Kadrlar ta;/yorlash milliy dasturi”da belgilangandek, bog’chadagi ta’lim uzlulssiz ta’limning dastlabki bosqichidir.

Nemis psixologi O.Kroiming fikxicha, uch yashar bola unga berilayotgan bilimni o’zlashtirishga, yani ta’lim olishga qodirdir. V.Shtem esa qarama-qarshi nuqtai nazami ilgari surdi. Uning fikricha hayotiniiig dastlabki olti yilida bola olgan bilimlar o’ziga xos tarzda egallanadi. Bog’cha bolasi hali “o’qish uchun anglanilgan irodaga ega emas, maktab o’quvchisi uchun esa o’qish berilgan materialni ongli tarzda o’zlashtirish niyati va bu bilimlardan o’zining kelajagi uchun mulk sifatida foydalanish, butun holicha saqlab qolish iiJtagidir.” Shtem “bog’cha bolasi ayni buguni bilan shunchalik mashg’ulki, ertaga, kelajak uchun biror bit narsani egallash istagidan uzoqdir”, deydi. Uning o’qishi boshqa faoliyatning rnahsuli hisoblamib, tevarak atrofdan olgan taassurodami “ongsiz tarzda tanlash” asosida hosil bo’lacli.

J.Piaje bolaning ijtimoiylashuvi jarayonida (yashash sharoitiga moslasMsh) intellect operasiyalari strukturasi rivojlanishi sodir bo’ladi, deydi. Tobora yuqori intellectual operatsiyalar (“konkret operatsiyalar”, “formal operatsiyalar”, “invariantlilik”, “munosabatliUk” va boshqalar) paydo bo’lishi va rivojlanishi o ’z qonuniyatlariga ega. Ta’lim faqat aqliy

o’sishni tezIashtirisM yoki sekinlashtirishi mumkin, lekin imga tabiiy ta’sir etinaydi. J.Piaje va iming izdoshlari, masalan, agar bolada mantiqiy operativ tafakkm qaror topmagan bo’lsa, fikrlashga o’rgatishdan mani yo’q deydi. Ta’lim bola rivojlanishi qonuniyatlariga bo’ysunishi lozim. L.S.Vigotskiy bog’cha bolasining psixologik xususiyatlarini pedagogik ta’sir mohiyatiiiing analizi bilan uzviy bog’liqlikda o’rganib bordi. Bog’cha davrida o’qitishning ahamiyatli momentlaridan biri, deydi Vigotskiy, bolaning kaltalar talablariga munosabatidir. Shunday qilib, xorij va ras psixologlari maktabgacha ta’lim muassasaliirida beriladigan ta’limga katta e’tibor beradilar.