X asranboeva

«Ttiantiqsiz tasvirlar» metodikasi

Ushbu metodika yordamida bolaniiig atrofdagi borliq hamda ushbu moddiy dunyodagi bir qancha ob'ektlaraing orasida o‘z£a o bog‘lanishlar va munosabatlar haqida eleraentar obraidi tasawurlari: hayvonlar bilan, ulaming hayotiy ko‘rinisMari bilan, tabiait bilan baholanadi.

LFshbu metodika yordamida bolariing mantiqiy mulohazasi va o‘z fikrini grammatik jihatdan to‘g‘ri ifodalay olishi aniqlariadi. Metodikani tashkil qilish jarayoni quyidagicha olib boriladi:

2-rasmda tasvirlangan ko'rinishliu- bolaga tavsiya qilinadi, unda hayvonlar bilan bog‘liq bir qancha «mantiqsiz» hodisalar mavjud.

2-rasm

Bolaga rasmni ko‘rsatish jarayonida, unga qu;>adagi ma'noda ko‘rsatna beriladi: «Diqqat bilan ushbu rasmdagi tasvirlami ko‘rib chiq hamda bizga shuni ayt-chi, rasmda hanxma narsa o‘z jo^/ida chizilganmi va ushbu ob'ektlar to‘g‘ii tasvirlanganmi? Agar sen qaysidir ob'ektai o‘z joyida tasvirlangan emas, deb hisoblasang, nima uchun shunday bo‘lishi kerakligini tushuntirib ber va sen bizga aslida qanday bolishi kerakligini aytib ber?».

Ko‘rsatmaning ildala qisrtii ham ketma-ketlik bilan bajariladi. Birinchi navbatda bola xatolami aytib, rasmlarda ko‘rsatib beradi, so‘ngra haqiqatda qanday bo‘lishi lozimligini izohlaydi.

P:asmlarni ko‘rish va topshiriqni bajarish vaqti chegaralangan, ya'ni uch daqiqa vaqt beriladi. Bu vaqt mobaynida bola iloji boricha

maatiqsiz voqelikni ko‘proq topishi va haqiqatdan qanday bo‘lish кегаки§]л1 tushuntirib btjrishi kerak.

Natijalarni baholash

10 ball - agar bola berilgan 3 daqiqa mobaynida rasmdagi hamma mantiqsiz tasvirlami (jaroi 7 ta) aniqlab hamda qoniqarli tushuntirib bera olishga ulgursa va haqiqatdan qanday bo‘lishini shaihlab bera olsa, ushbu baho qo'yiladi;

8 - 9 ball - bola hamma mantiqsiz tasvirlami aniqlab va belgilab chiqsa, ammo birdan uc;htagacha tasvirni haqiqatdan qanday bo‘lishini sharhlab bera ohnasa qo‘yiladi;

6 - 7 ball - bola hamma nxantiqsiz tasvirlami aniqlab va belgilab chiqsa, ammo 3 - 4 iBgacha tasvimi haqiqatdan qanday bo‘lishini sharhlab bera olmasa qo'yiladi;

4 - 5 ball - bola hamma mantiqsiz tasvirlami aniqlasa-yu, ammo 5

- 7 tagacha tasvimi chegaralangan vaqt mobaynida shaihlab berishga ulgura olmasa qo‘yiladi;

2 - 3 ball bola chegaralattgan vaqt mobaynida 1 - 4ta gacha tasvimi iuiiqlab bera olmadi va sharhlashga vaqti etmasa;

0-1 ball — chegaralangan vaqt mobaynida bola rasmdagi 7 ta mantiqsiz tasvirlardan 4 tasini topsa qo‘yiladi.

Izoh: 4 va undim yuqori ball, agar bola berilgan 3 daqiqa mobaynida topshiriqning birinchi qismini to‘liq bajara olsa, ammo ulami tushuntirib va sharhlashga ulgura olmasa qo‘yish mumkin.

Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish; 10 bail — juda yuqori

8. 
   9 ball — yuqori
   

4 - 7 ball — o‘rtacha 2- 3 ball — past

0-1 ball — juda past

«Yil fasUari» metodikasi

Ushbu metodika 3 yoshdan 4 yoshgacha bo'lgan bolalar uchun mo‘ljallangan. Bolaga 6-rasm ko‘rsatiladi va ushbu rasmlarga diqqat bilan qarab, rasmning har bir qismida yilning qaysi fasli tasvirlanganligi so‘raladi. Topshiriqni bajarish uchun 2 daqiqa vaqt beriladi. Berilgan vaqt mobaynida bola nafaqat yil fasllarini aytib berishi, batki nima uchun shimday ekanligini va fasllaming belgilarini ko‘rsatib bera olishi hamda ushbu qism aynan mana shu faslga tegishli ekanligini asoslab berishi kerak.

Natijalami baholash

10 ball - berilgan vaqt mobaynicki bola rasmdagi ;/il fasllarini bir- biri bilan bog‘liq holdi to‘g‘ri aytib bera olsa va har bir faslning ikkitadan belgisini ko‘rsatib bera olsa (jami bar bir faslning 8 ta belgisi ko‘rsatilsa) qo‘yiladi;

8 - 9 ball - bola rasmdagi har bir yil faslini bir-biriga bog‘liq holda to g‘ri aytib bersa va yil fasllarinirig umumiy olgaiida 5- 7 tagacha belgisini to‘g‘ri ko‘rsatib bera olsa qo'yiladi;

6-7 ball - bola yil fasllarini to‘g‘ri aniqlab, artimo o‘z fikrini tasdiqlovchi jami 3 - 4 ta fasl belgisini ko‘rsata olsa qo‘yiladi;

3-rasm

4 - 5 ball - bola faqat yil fasllariaing 2 tasini aniqlab bera olsa va o‘z fikrini tasdiqlovchi jami 1 - 2 tagacha yil fasli belgisini ko‘rsatib bersa qo‘yiladi;

0 - .3 ball - bola yil fasllarining birortasini ham to‘g‘ri aniqlay olmasa va biroita ham fiisl belgisini ko‘rsatib bera olmasa (ushbu ballar bolaning yil fasllarini topishga harakat qilganligiga bog‘liq holda) qo‘yiladi.

Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish. 10 ball — juda yuqori

8 - 9 ball —yuqoii

6 - 7 ball — o‘rtacha

4 - 5 ball — past

1. 
   3 ball — juda past
   

«Ви erda oima ortiqcha?» metodikasi

Lshbu metodika 4 yoshdan 5 yoshgacha bo‘lgan bolalarga mo‘ljall£mgan va bundaii oldingi metodike^a o‘xshashdir. Bu metodika bolalamiing obrazli, so‘z-mantiqli tafakkur jarayonini analiz va mnumlashtirish operatsiyalarmi tadqiq qiladi. Metodikacia bolalarga hai xil predmetlar tasvirlarigan rasmlar tavsiya qilinadi va quyidagicha ko‘rsatma beriladi; «Наг bir rasmda tasvirlangan 4 ta predmetdan bin ortiqcha Diqqat bilan lasmga qarab, qaysi predmet oitiqcha va nima uchun oitiqcha ekanligini tushimtirib bei:». Topshiriqni bajarish uchmi 3 daqiqa vaqt beriladi.

4-rasm

Natijalanii baholash

10 ball - bola o‘ziga beiilgan topshiriqni 1 daqiqadan kam vaqtda bajarib, bar bir rasmdagi ortiqcha preiJmetnmg nima uchim ortiqcha ekanligiui sharhlab beta olsa qo‘yiladi;

8 - 9 ball - bola topshiriqni 1 daqiqadan 1,5 daqiqagacha to‘g‘ri bajaxa olsa qo‘yiladi;

6 - 7 ball - bola topshiriqni 1,5 daqiqadan 2 daqiqagacha to‘g‘ri bajara olsa qo‘yiladi;

4 - 5 ball — bola topshiriqni 2 djiqiqadan 2,5 daqfiqagacha to‘g‘ri bajara olsa;

2 - 3 ball - bola topshiriqni 2,5 (iaqiqadan 3 daqiqagacha to‘g‘ri bajara olsa qo‘yiladi;

1. 
   ball - bola 3 daqiqa mobajTiida topshiriqni to‘g‘ri bajara olniasa qo‘yiladi.
   

Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish; 10 ball — juda yuqori

8 - 9 ball — yuqori

4 - 7 ball — o‘rtacha

2 - 3 ball — past

0-1 ball — juda past

Rasmlai^a qanday predmet etishmaydi metodikasi

Bu metodika 3 yoshdan 4 yoshgacha bo‘lgan bolalaming tafakkurini diagnostik tadqiq qilish uchun mo‘ljallangan. Topshiriqni bajarishdan oldin bola bilan tushuntirish ishlari olib boriladi, ya'ni unga rasmlar ko‘rsatilib, bu rasmlarda bolalar tasvirlanganligi, ushbu tasvirlar to'liq bolishi uchun q£inday predmetning etishmasligi, bu predmetlar rasmning pastki qismida tasvirlanganligi aytib o‘tiladi.

Bolaga beriladigan topshiriqning asosiy mohiyati shundan iboratki, u iloji boricha rasmdagi tas\irlar toiiq bo‘lishi uchmi zarur predmetlami topib ko‘rsatib berishi keral:.