Œзбекистон республикаси

XIII–МАЪРУЗА

МЕЪЁРЛАШТИРИШНИНГ ПРИНЦИПЛАРИ ВА УСЛУБЛАРИ

Режа:

1. 
   Меъёрлаштиришнинг принциплари ва услублари.
   
2. 
   Цех ва корхона учун меъёрларни ҳисоблаш.
   
3. 
   Назорат саволлари.
   

1

. Меъёрлаштиришнинг принциплари ва услублари

Ёқилғи ва энергия истеъмолини меъёрлаштиришнинг ҳозирги кунда уч хил усули мавжуд: ҳисобий, ҳисобий–экспериментал ва статик.
Технологик жараён даражасини мукаммаллаштириш, энергетик қурил–малардан фойдаланишни яхшилаш, ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш учун солиштирма меъёрлар прогрессив бўлмоғи керак. Бу шарт–ларга биринчи ва иккинчи услублар қониқарли бўла олади.
Ушбу услублар, қурилмалар иш режимининг рационал бўлишини таъминлайди; энергоресурсларга бўлган сарфларни камайтиришда ташки–лий–техник тадбирлардан тўлиқ фойдаланиши керак.
Статик услуб керакли меъёрни аниқлашда етарлича аниқликни таъминлай олмайди. Бу услуб солиштирма электр энергия ва ёқилғига бўлган ишлаб чиқариш ҳаражатларини аниқлашни ҳисобга олмайди. Ҳар қандай услубда меъёрни аниқлашда қатъий равишда технологик жараёнга риоя этиш, қурилмалар иш режимининг рационаллигига, тўлиқ юкланиш ва минимал энергияга эришиш зарур.
Меъёрлаш усулларида солиштирма сарфларни катталигига таъсир этувчи факторни ҳисобга олиш керак: жамоага боғлиқ бўлган иш ва боғлиқ бўлмаган. Боғлиқ бўлмаган факторларга, масалан, кирамзит қизиш давомий–лиги ва печга берилган ҳарорат, берилган мойлилиги, компрессор тили ва самарадорлиги, сиқилган ҳавонинг керакли босими ва ҳ.к.з.
Боғлиқ бўлган факторларга темир–бетон заводларида камераларни юкланиш даражаси, юклантириш ва юкланмаслик давомийлиги, автоматик қурилмаларни узлуксиз ишлаши, пайвандлаш қурилмаси ва бошқа қурилмаларнинг салт ишлаш вақти ва бошқалар.
Корхоналарда у ёки бу факторларнинг бўлиши ҳар хил турдаги маҳсулотга кетадиган энергоресурсларнинг солиштирма сарфини оширади, шунингдек, ҳар хил солиштирма меъёрларни ҳам. Солиштирма электр энергия сарфига атроф–муҳит ҳарорати ҳам ўз таъсирини ўтказади: табиий ёруғлик ҳам йил мавсумига қараб дифференциаллашган бўлиши керак.