Yo. Abdullayev, T. Qoraliyev, sh. Toshmurodov, S. Abdullayeva

 

16-chizma. Markaziy bank tomonidan pul taklifining  

boshqarilish chizmasi. 

 

 

 

Zaxiralar  

 

Pul taklifi  

 

Foiz 

stavkasi 

 

 

 

Barqaror baholar 

 

Past darajadagi 

ishsizlik 

 

YaIM ning real 

o‘sishi 

 

 

Bozor operatsiyalari 

 

Qayta moliyalashtirish 

stavkasi 

 

Talab qilinadigan 

zaxira darajasi 

---

 

68

Mazkur chizma asosida Markaziy bank pul taklifini nazorat qiladi 

va kreditlash shartlarini belgilab oladi. 

[48]. Pul bozori – bu shunday bozorki, u yerda pulga talab va taklif 

ta’siri ostida foiz stavkasi darajasi va pul «bahosi» shakllanadi. Pul 

bozorida pul tovarga o‘xshab «sotilmaydi» va «sotib olinmaydi». Aynan 

shu xususiyati bilan pul bozori boshqa bozorlardan tubdan farq qiladi. 

Pul bozorida pul nominal foiz normasi birligiga ega bo‘lgan muqobil 

likvid vosita bilan almashinadi (2-grafik). 

Grafikdan ko‘rinib turibdiki, taklif chizig‘i (Sm) vertikal to‘g‘ri 

chiziq shakliga ega. Buning sababi shundaki, Markaziy bank muoma-

ladagi pul massasini nazorat qiluvchi organ sifatida foiz stavkasining 

o‘zgarib turishidan qat’iy nazar pul taklifini o‘zgarmas darajada ushlab 

turishga harakat qiladi. Har qanday turdagi bozorga o‘xshab pul bozo-

rida ham talab va taklif chizig‘i bir-biri bilan kesishadi. Grafigimizda bu 

kesishish nuqtasi E bilan belgilangan bo‘lib, aholi va firmalar foiz stav-

kasi faqat 6,9 % bo‘lgan taqdirdagina o‘z ixtiyorlarida 150 mln. so‘mlik 

pulni saqlab turishlari mumkin. 

Foiz stavkasi nisbatan past bo‘lgan hollarda ular o‘z portfellaridagi 

pullar miqdorini ko‘paytirishga harakat qiladilar va shu orqali qimmatli 

qog‘ozlar bahosini pasaytirishga, foiz stavkasini oshirishga intilib, pul 

bozorida pulga bo‘lgan talab va taklif muvozanatiga erishadilar va 

aksincha.  

 

                Nominal foiz stavkasi %