Транспорт логистикаси” кафедраси

2. Истеъмолчи манзилларига алоҳида ташиш хизмати кўрсатиш
хусусиятлари
Юқоридаги параграфларда биз йўналишлаштиришнинг хилма-хил ме-
тодларини кўриб чиқдик. Йўналишлаштириш самарадорлиги асосан йўлдан фойдаланиш коэффициентининг ошиши ва бунинг натижасида ҳаракатла-
нувчи таркиб иш унумдорлигининг кўпайиши ҳамда юк ташиш таннархи-
нинг камайиши ҳисобига бўлади. Ҳозирги пайтда мамлакатимиз автомобил транспортида йўлдан фойдаланиш коэффициентининг эришилган ўртача қиймати 0,5 дан сал ортиқроқ бўлиб, бундай хол рационал йўналишларда юк ташиш ҳали ҳам нисбатан кам қўлланилаётганини ҳамда йўлдан фойдала-
ниш даражасини ошириш натижасида ташиш самарадорлигини кўтариш-
нинг реал имкониятлари мавжудлигини кўрсатади.
Кўп ҳолларда юк ташишни рационал йўналишларда амалга оширишга имконият бўлмайди. Масалан, юк ташиш махсус автомобилларда амалга оширилганда, юк пунктлари бир-бирларидан узоқ масофада жойлашганда рационал йўналишларни қўллаб бўлмайди. Бундай холларда юк ташиш радиал йўналишларда амалга оширилади.
Радиал йўналишлар юклар бир жўнатувчидан бир неча олувчиларга ёки аксинча бир қанча жўнатувчилардан ягона олувчига ташилганда қўлланилади. Бунда ҳаракатланувчи таркиб юкни жўнатувчидан олувчига етказиб бергандан кейин қайтишда юксиз келади. Жўнатувчи ва олувчини боғлайдиган йўналиш схемаси юк ташиш линияси дейилади. Шундай қилиб юк ташиш линиялари ягона пунктга йиғилиш ёки ягона пунктдан тарқатилиши мумкин. Бундай схемаларни мос равишда йиғиладиган ёки тарқаладиган радиал йўналишлар дейилади (9.1 ва 9.2-расмлар).

Йиғиладиган радиал йўналишлар

Тарқаладиган радиал йўналишлар

Радиал йўналишлар системаси деб, бирор иқтисодий ҳудуддаги юклар ташишни амалга ошириш учун керак бўладиган йўналишлар комплексига айтилади. Бошқача айтганда, радиал йўналишлар системаси маълум бир территориядаги ҳамма корхоналар ва ташкилотлардан кетадиган ва уларга келадиган юкларни ташишнинг радиал схемаларини ўз ичига олади.