Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

“S”  simon  ichak  (colon  sigmoideum)  tushuvchi  chambar  ichakning  chap 

Yonbosh chuqurchasidan boshlanib, kichik Chanoq bo‘shlig‗ida to‘g‗ri iChakka o‘tib 

ketadi.  Bu  yerda  uzunligi  10–12  sm  bo‘lgan  ―S‖  simon  ichak  qorin  parda  bilan 

hamma tomondan o‘ralgan, ichak tutqichi (mesocolon sigmoideum) bor. Ichak chap 

siydik yo‘li, chap Yonbosh arteriyasi va venasi bilan kesishib joylashgan.  

To‟g„ri  ichak  (rectum,  132)  yo‘g‗on  ichakning  oxirgi  qismi  bo‘lib,  ―S‖  simon 

ichakdan  III  dumg‗aza  umurtqasi  ro‘parasida  boshlanib,  orqa  teshik  (anus)  bilan 

tashqariga  ochiladi.  To‘g‗ri  ichakda  tasmalar,  yog‗li  o‘simta  va  turtib  chiqqan 

pufakchalar bo‘lmaydi. To‘g‗ri ichak nomiga yarasha juda ham to‘g‗ri emas, u ikkita 

bukilma hosil qiladi. Birinchi bukilma dumg‗aza suyagiga, ikkinchisi dum suyagining 

shakliga moslashib paydo bo‘ladi. 

 

 

132. To‘g‗ri ichakning shilliq qavati. 

1–plica  transversalis;  2–plica  transversalis;  3–peritoneum;  4–tunica  muscularis; 

5–tunica mucosa; 6–plica transversalis; 7–ampulla recti; 8–m. sphincter ani internus; 

9–m. sphincter ani externus; 10–integumentum communae; 11–sinus ani; 12–canalis 

analis;  13–zona  hemorrhoidalis;  14–columnae  anales;  15–m.  levator  anales;  16–

folliculi lymphatici. 

 

---

 

363 

To‘g‗ri  ichakning  Yuqori  qismi  –  Chanoq  bo‘lagi  birmuncha  kengaygan 

(ampulla recti), diametri to‘lib turganda 6–8 sm gacha bo‘ladi. Oxirgi orqa teshikka 

yaqin  qismi  ancha  toraygan.  To‘g‗ri  ichakning  ichki  tomonida  shilliq  parda 

ko‘ndalang  burma  hosil  qiladi.  Shilliq  pardada  yo‘g‗on  ichakning  bosh  qismlariga 

o‘xshash shilliq bezlari, yakka-yakka joylashgan limfa tugunlari uchraydi. Shilliq osti 

qavati yaxshi rivojlangan. Shuning uchun shilliq parda harakatchan bo‘lib, ichakning 

tashqi teshikka yaqin qismida uzunasiga yo‘g‗on burmalar paydo qiladi. Bular pastga 

tushgan  sari  bir-biri  bilan  qo‘shilib  joylashadi.  Bu  zonada  vena  qon  tomirlari  juda 

yaxshi  rivojlangan  bo‘lib,  vena  chigalini  hosil  qiladi.  Ba‘zida  bu  venalar  kengayib, 

bavosil kasalligini paydo qilishi mumkin. 

Muskul  parda  to‘g‗ri  ichakda  tashqi  uzunasiga  va  ichki  aylanasiga  joylashgan 

qavatlardan  tuzilgan.  Aylanasiga  joylashgan  muskul  tolalari  orqa  teshik  sohasiga 

kelgach  zichlashib, ichki qisqich  –  m. sphincter  ani internus  ni  hosil  qiladi. Bundan 

tashqari,  tashqi  teshik  atrofida  ixtiyoriy  halqa  muskul  tolalaridan  tuzilgan  tashqi 

qisqich  –  m.  sphincter  ani  externus  bo‘ladi.  Shilliq  qavatning  muskul  halqalari 

qalinlashuvidan  hosil  bo‘lgan  uchinchi  qisqich  orqa  teshikdan  10  sm  Yuqorida 

joylashgan. 

To‘g‗ri  ichakning  Chanoq  bo‘lagi  erkaklarda  oldindan  qovuqqa,  urug‗ 

pufakchalari, prostata bezi va urug‗ tashuvchi tizimchaga tegib turadi. Ayollarda esa 

to‘g‗ri  ichak  bachadon,  pastroqda  qindan,  oraliq  bo‘shlig‗i  va  unda  joylashgan 

biriktiruvchi to‘qima bilan ajralib turadi.