Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Dorivor o’simliklarning kasalligini asosan 2 turga ajratish mumkin
: 
1. O’simlik tomirining jarohatlanishi natijada, butun tanasi jarohatlanishi, bunda o’simlik halok 
bo’ladi. 
2. O’simlik tanasining ma'lum bir qismini chegarali jaroqatlanish (yaproq, ildiz, shoh). 
O’simlik- kasalliklarini o’ziga qaysi tarzda o’tishi bilan bir nechaxil turlarni bilishi mumkin: 
1. Qatron (o’mola)
yoki shilimshiq oqishi bilan o’tuvchi kasalliklar. Buni zamburug’lar, 
bakterIyalar chiqaradi, ba'zan bu holat yuqumli bo’lmagan bakteriyalar chaqirishi mumkin. Bunga 
ignabargliklar va yaproq bargiga ta'sirchan bo’ladi. 
2. Chirish
protsess bilan boruvchi kasalliklar. 
Chirish ho’l va quruq bo’lishi mumkin. Chirish protsessida o’simlikning ba'zi to’qimalari
bakteriyalar va zamburug’lar yashash faoliyati natijasida bu protsessga uchraydi. 
3.Unli shudring
- bu o’simlikning bargida, shohlarida ipsimon zamburug’lar ko’payishi 
natijasida kelib chiqadi. 
4. Xiralashishi va qurishi
. Bunda barglar, shoh va butalar sarg’ayadi va quriydi. 
Kuydirish
. Bunda o’simliklarning guli, yangi shoh-butalari, bargi, mevalari bakteriya ta'sirida 
qorayadi va kuyadi. Bu kasallik asosan mevali daraxtlarda ko’p uchraydi. 
5. Dog’ hosil bo’lishi
. Buni asosan zamburug’lar hosil qiladi. 
6.Shish qosil bo’lishi.
Bular qo’zqatuvchilari fitobakteriyalar bo’lib, o’simliklarda shish hosil 
qiladi. 
Bundan tashqari o’simliklarning kasalliklari yara, deformatsiya, barglarning moxlanishi rabi 
holatlarini chaqirishi mumkin. 
O’simliklarning jaroxatlanishi, faqat kasallik bakteriyalar ta'sirida bo’lmay, balki simbioz 
natijasida bo’lishi mumkin. Masalan: zamburug’lar bilan bakteriyalar simbiozda, bunday 
holatdagi kasallik o’limga olib keladi. 
Fitopatogen mikroorganizmlarga yaqin hisoblangan zamburug’larga mikorida hosil qiluvchi 
zamburug’lar kiradi. Ular o’zlaridan mikoriaza ajratadilar. Buni birinchi bo’lib 1883 y. 
Kamenskiy F.F. aniqlagan. Bu turkumiga kiruvchi zamburug’larga bazidomitsetlar, fikomitsetlar 
va tugallanmagan zamburug’larga misol bo’la oladi. 

---

121 
Mikoriazani turli tuproqlarda uchratish mukin. Uning bo’lishi turning miqdoriga bog’liq 
bo’lib, sifatiga bog’liq bo’lmaydi. Mikoriazalar ko’p miqdorga yozda kamlar miqdorida bahor va 
kuz oylarida kamroq bo’ladi. 
O’simliklarning fitopatogen mikroorganizmlarga chidamlikligini qanday saqlaydi degan 
savolga quyidagicha javob berish mumkin: 
Bu chidamlilik o’simliklarning nasldan-naslga o’tuvchi irsiy xossalariga, yashash faoliyati 
davomida hosil qilgan moslanishlarga, hujayra suyuqligining reaktsiyasiga bog’liq bo’ladi. Irsiy 
chidamlikda o’simliklarni tanlashda gibrytizatsiya qilinayotgan davrida ahamiyat berish lozim. 
Rivojlanayotgan o’simlik kasalliklariga qarshi kurash bir nechta tosfaga
(kategoriya) bo’lib o’rganish mumkin: