Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2(23
)
 
-
oʻrta daraja: mustaqil fikr yuritadigan, oʻzlashtirgan bilimlarini amalda qoʻllay oladigan, oʻquv 
fanlararo aloqadorlik mohiyatini anglagan va u haqida gapirib bera oladigan oʻquvchilarga qoʻyildi. 
-
quyi daraja: oʻquv fanlararo aloqadorlik mohiyatini tushungan, oʻtilgan yangi mavzu haqida 
tasavvurga ega boʻlgan, biroq mazmunan oʻxshash fanlar bilan bogʻlay olmaydigan oʻquvchilar 
baholandi. 
1-jadval 
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining fanlararo aloqadorlikni anglash darajalari 
№ 
Sinflar 
Yuqori daraja 
O‘rta daraja 
Quyi daraja 
Tajriba 
sinfi 
Nazorat 
sinfi 
Tajriba 
sinfi 
Nazorat 
sinfi 
Tajriba 
sinfi 
Nazorat 
sinfi 
1 
2-sinf o‘quvchilari 
8 
9 
23 
25 
24 
24 
% hisobida 
15% 
16% 
42% 
43% 
43% 
41% 
2 
3-sinf o‘quvchilari 
10 
9 
25 
24 
22 
23 
% hisobida 
18% 
16% 
44% 
43% 
39% 
41% 
3 
4-sinf o‘quvchilari 
9 
10 
22 
21 
27 
30 
% hisobida 
16% 
16% 
38% 
34% 
46% 
50% 
Oʻquvchilarning bilimlarni oʻzlashtirish samaradorligini aniqlash maqsadida, tajriba va nazorat 
sinflarida test sinovlari oʻtkazildi. Ushbu test sinovlarida 2-sinfdan jami 113 nafar (tajriba sinfida – 
55, nazorat sinfida – 58 nafar), 3-sinfdan jami 113 nafar (tajriba sinfida – 57, nazorat sinfida – 56 
nafar), 4-sinfdan 119 nafar (tajriba sinfida – 58, nazorat sinfida – 61 nafar), jami 345 nafar 
boshlangʻich sinf oʻquvchilari ishtirok etdilar. Pedagogik tajriba-sinovni boshlash davrida 
oʻquvchilarning bilimlarni oʻzlashtirish samaradorligidagi miqdor hamda sifat oʻzgarishlari aniqlandi. 
Boshlangʻich sinf oʻquvchilarida mustaqil fikrlash koʻnikmasini rivojlantirishda oʻquv fanlararo 
aloqadorlik mexanizmidan foydalanish muhim amaliy ahamiyat kasb etadi. Matematikani oʻrganish 
jarayonida hosil qilingan tasavvur va bilimlarni umumlashtirgan holda oʻquvchilarda ijtimoiy-
gumanitar turkumdagi oʻquv fanlararo aloqadorlik asosida muayyan koʻnikma va malakalar 
shakllantirildi va quyidagi xulosalarga kelindi: 
1. Kuzatishlarimiz shuni koʻrsatdiki, oʻquv fanlararo aloqadorlik hodisasi murakkab va serqirra 
didaktik jarayondir. Fanlararo aloqadorlikning falsafiy asosi, fanlar va ilmiy tushunchalarning oʻzaro 
bogʻlangan holda rivojlanishi taniqli olimlar tomonidan ochib berilgan. Ular oʻquv fanlararo 
aloqadorlik qonuniyatlari metodologik-didaktik tamoyillar ichida yetakchi didaktik hodisa ekanligini 
taʼkidlab oʻtganlar. 2. Fanlararo aloqadorlik – taʼlim jarayoni va uning barcha oʻqitilish shaklida 
didaktik shart-sharoitlarni takomillashtiruvchi didaktik hodisadir. 3. Oʻquv fanlararo aloqadorlikni 
taʼminlashda mazmunan bir-biriga yaqin oʻquv predmetlarining materiallari nihoyatda talabchanlik 
bilan muvofiqlashtirildi; 4. Oʻquv fanlararo aloqadorlikni taʼminlash boʻyicha amalga oshiriladigan 
faoliyatning samaradorligi, asosan, oʻquv predmetlari oʻqituvchilarining ijodiy izlanishlari va 
faoliyatlarining mazmundorligiga ham bogʻliqdir.
Boshlangʻich sinflarda oʻquv fanlarini oʻzaro aloqadorlikda oʻqitish asosida quyidagi 
natijalarga erishish mumkin: 
- boshlangʻich taʼlim oʻquv rejalari va oʻquv dasturlari optimallashtiriladi; 
- boshlangʻich sinflarda bir qancha fanlar qisqarishi natijasida kichik maktab yoshidanoq chet 
tillarini oʻrgatish yoki jismoniy rivojlantirish uchun imkoniyat tugʻiladi; 
- kichik maktab yoshidagi oʻquvchilarda mustaqil va mantiqiy fikrlash, abstrakt tafakkur 
yuritish koʻnikmalari shakllantiriladi; 

---

179