Termodinamika” fanidan o`quv- uslubiy majmua

7.2. Oqim bajaradigan ish

Ma’lumki, dw²/2 kattalik, ishchi jism kinetik energiyasining cheksiz kichik ortishidir. Gazning kanal bo’ylab harakatlanishida shu energiyadan foydali ish olish uchun foydalanish mumkin.
Gazning oqishida qaytar jarayonlar uchun (7.3) tenglamadan:


(7.6)
(7.6) tenglamadan ko’rinib turibdiki, gazning kanal bo’ylab harakatida dw va dp ishoralari qarama-qarshi bo’ladi. Agar dp>0, gaz siqiladi va uning tezligi kamayadi: dw<0.
Agar dp<0 bo’lsa, gaz kengayadi va uning tezligi ortadi dw>0.
Gazning oqishidagi to’liq ishni Pv –diagrammada tasvirlash mumkin (7.1-rasm.) 7.1-rasmda qaytar kengayish jarayoni 1-2 tasvirlangan. Cheksiz kichik bajariladigan ish – to’liq ish son jihatidan avds yuzaga teng. Uholda 1-2 jarayondagito’liqish.


(7.7)




7.1-rasm.


Gazoqiminingkinetikenergiyasiningortishi (to’liqish) (7.3) va (7.6) tenglamadanko’rinibturibdiki, gazoqiminingkengayishishi vasiljitishishi (p₂v₂–p₁v₁) larayirmasigateng.
_to’l son jihatidan 12341 yuzaga teng. Agar 1-2 jarayon politrop jarayon bo’lsa, u holda to’liq ishni quyidagi tenglamadan aniqlaymiz:


(7.8)

Ideal gazning adiabatik kengayishida:

(7.9)

Gazning oqib chiqishidagi to’liq ishni (12341-yuza) gazning kengayish ishi (12651 yuza) bilan taqqoslasak,

ya’ni, to’liq ish kengayish ishidan n marta katta bo’ladi.

(7.3) tenglamadan ko’rinib turibdiki:



yoki

Demak, gazning oqishidagi to’liq ish tashqi issiqlik manbai hisobidan va gaz entalpiyasining kamayish hisobiga olinishi mumkin.

Adiabatik oqim uchun (7.4) tenglamadan.



u holda
(7.10)

Agar jarayon qaytmas bo’lsa, u holda gazning oqimidagi to’liq ish (bosimni bir xil o’zgarishida) kam bo’ladi, chunki gazning oxirgi holatdagi entalpiyasi ishqalanish issiqligi hisobiga katta bo’ladi. Kanal devorlari bilan gaz o’rtasidagi issiqlik almashinuvini deyarli yo’q deb hisoblasak, u holda gazning oqimini adiabatik deb olsak bo’ladi. Adiabatik jarayonda gazning oqib chiqish tezligini quyidagi tenglamadan keltirib chiqarish mumkin:

yoki

U holda