|
Internatsional bolalar bog‘chalari. Bunday MTMlar emigrantlar uchun yaratilgan bо‘lib, kо‘pincha ularni emigrantlarning о‘zlari farzandlari uchun tashkil etadilar. Germaniyada turk-nemis, yahudiy, rus-nemis bolalar bog‘chalari juda kо‘p. Bu muassasalarning konsepsiyasi bilingvallik tamoyiliga asoslangan. Ya’ni, guruhlarda doimo bolalar bilan ona tilida sо‘zlovchi tarbiyachi bilan birga nemis tilida sо‘zlovchi tarbiyachi ham bо‘ladi. Bunda bolalar ham ota-onalarining tilini, ham nemis tilini о‘rganadilar. Rus-nemis bog‘chalarida kо‘pincha Rossiya mualliflarining dasturlaridan foydalaniladi. Unda Rossiyada nishonlanadigan an’anaviy – Maslennitsa, 8 mart, Yangi yil kabi kо‘p bayramlarga bag‘ishlangan mashg‘ulotlar ham bor. Shuningdek, Germaniyada Valdorf bolalar bog‘chalari va Montessori tizimida ishlaydigan bolalar bog‘chalari ham mavjud. Agar о‘rta statistik nemis bolalar bog‘chasini olsak, uning faoliyati loyihalar tamoyili asosida tashkil etilganligi namoyon bо‘ladi. Masalan, «Kasb» loyihasi davrida bolalar tarbiyachi bilan ekskursiyalarga boradilar, turli narsalar yasaydilar, teatrlashtirilgan sahnalar qо‘yadilar, pechene pishiradilar, loydan narsalar yasaydilar va hokazo. Bolalar stulchalarda о‘tirib tarbiyachini eshitadigan turdagi mashg‘ulotlar yо‘q. Bolalarga kо‘p erkinlik beriladi. Ular istagan narsani qilishlari, kiyimlarini iflos qilishlari, butun maydonda sakrashlari va yugurishlari mumkin. Bolalar bilan ishlashga bunday yondashishning kо‘p ijobiy va salbiy tomonlarini topish mumkin. Lekin ota-onalar oldida konsepsiya, nazariya va g‘oyalardan iborat katta tanlash huquqi bor. Ular farzandlarini bola uchun eng qulay bog‘chaga berishlari mumkin.
Yaponiyada maktabgacha ta’lim. Yaponiyada bolalarni tarbiyalash metodi tо‘g‘risida quyidagi keng tarqalgan iborani keltirish mumkin: «Bola 5 yoshgacha – qirol, 5 yoshdan 15 yoshgacha – qul, 15 yoshdan keyin esa barcha bilan teng huquqli inson». Bu iboraning turli talqini boshqa millatlarda ham uchraydi. Albatta, bu falsafiy iborani boricha qabul qilish shart emas. Lekin bolaning hayoti bir necha davrlarga bо‘linadi va bulardan birinchi davrida bola hammani о‘ziga maftun etadi, uni asrab-avaylashadi, erkalashadi. Yoshi ulg‘aygach bolada lazzatlanishdan tashqari о‘zining harakatlari uchun mas’uliyat va qator majburiyatlar paydo bо‘ladi. Ulg‘ayishning ma’lum yoshiga yetgach kechagi bolakay bugun jamiyatning teng huquqli va teng maqomga ega a’zosiga aylanadi. Buning hammasi Yaponiyaning ta’lim tizimida bir marom va ketma-ketlikda kuzatilib boriladi. Ta’lim tizimining, shu jumladan maktabgacha ta’lim rivojlanishi tarixi uzoq о‘tmishning Meydzi davriga borib taqaladi. Yaponiyada 1876 yilda boy xonadon farzandlari uchun birinchi bolalar bog‘chasi ochilgan. Bolalar bog‘chalarining ochilishidan maqsad bolalarning aqlan va jismonan rivojlanishiga yordam beradigan о‘zaro munosabatda bо‘lish muhitini yaratishdan iborat bо‘lgan. Albatta bola tarbiyasida onaning
roli turlicha, lekin bolalarning о‘z tengdoshlari, tarbiyachi bilan muloqoti, birga о‘ynashi va birgalikda mehnat qilishi uy sharoitida erishib bо‘lmaydigan natijalarga, ya’ni uning sog‘lom va garmonik rivojlanishiga imkoniyat beradi. Davlat darajasidagi maktabgacha tarbiya tizimi faqat 1961 yildan keyin keng tarqala boshladi. Bugungi kunga kelib, amalda har bir yapon bolasi bolalar bog‘chasi yoki bolalarga qarash markaziga qatnaydi [18; 43-b.].
Yaponiyada bolalar bog‘chasi. Bolalarga nisbatan mehribonlik va muhabbat yapon jamiyati uchun muhim jihatlardan biri bо‘lib bunday muhabbatning asosiy va muhim manbai ayoldir. Yakin davrlargacha yapon oilalarida ayollar о‘z oilasini asrovchi, g‘amxо‘r xotin, mehribon ona bо‘lib bolaga barkamol
tarbiya berish uning vazifasi hisoblanar edi. Oxirgi vaqtda vaziyat о‘zgarib, yaponlar kech turmush quryaptilar va kо‘p ayollar ishlashni xohlayaptilar yoki ishlashga majburlar. Shunga qaramay yapon onalarining aksariyati bolalarni 3 yoshgacha uy sharoitida tarbiyalab, keyin ijtimoylashish uchun bolalar bog‘chalariga joylashtiradilar. Yaponiyada maktabgacha ta’lim quyidagi muassasalarda amalga oshiriladi:
bolalar yaslisi, bolalarga qarash markazlar (hoikuen);
bolalar bog‘chalari (yōchien);
nogironlar uchun maxsus muassasalar.
Maktabgacha ta’lim umummajburiy bо‘lmasa ham bolalar bolalar yaslilari va bog‘chalari katta extiyojga ega hamda bolani bolalar bog‘chasiga joylashtirish uchun avvalroq harakat qilish lozim. О‘rtacha olganda bolalar bog‘chasiga joylashtirish uchun 25000 bola navbatga turadi. Yaponiyada bolani bolalar bog‘chasiga uch yoshdan bersa bо‘ladi, yoki kо‘pincha bolani 4 yoshdan beriladi. Maktabgacha о‘qitish muddati 3 yil davom etib sо‘ngra bola boshlang‘ich maktabga qabul qilinadi.
Bolalar yaslisiga (bolaga qarash markazi) bolani uch oyligidan berish mumkin, lekin bunday holat yaponlar orasida keng tarqalgan emas, chunki bunday yoshda bolani yasliga joylashtirish uchun onada juda jiddiy sabab bо‘lishi kerak. Shuningdek, bunday ayol jamiyat tomonidan yaxshi ona deb baholanmaydi. Atrofdagilarning fikri esa yaponlar uchun eng asosiy deb hisoblanadi. Yaponiyada bolalar yaslisiga faqat ota-onasi ishlaydigan bolalar qabul qilinadi. Buning uchun munitsipalitetga ota-ona ish joidan ma’lumotnoma va oilada boshqa bolaga qarab turuvchi oila a’zosi yо‘qligi haqida hujjatlar taqdim etiladi. Bolalar yaslilari bolalarga qarab turish faoliyati bilan shug‘ullanadilar va u yerda ta’lim berish dasturlari nazarda tutilmaydi hamda ular Ta’lim, madaniyat, sport, fan va texnologiyalar vazirligiga emas balki Sog‘liqni saqlash, mehnat va farovonlik vazirligiga bо‘ynsunadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
