|
Olmaliq kon metallurgiya kombinatining pul oqimining to‘g‘ri usulda tahlili4
№
|
Ko‘rsatkichlar
|
Joriy davr
|
O‘tgan yilning shu davri
|
1
|
Operatsion faoliyatdan pul oqimi
|
OF0
|
OF1
|
1.1
|
Kirim:
|
OFk
|
OFk
|
|
Mahsulot (ish va xizmat)larni sotishdan kelib tushgan pul mablag‘lari
|
24 952 715 834
|
23 269 524 474
|
|
Boshqa tushumlar
|
222 166 289
|
222 166 289
|
|
Jami kirim
|
25 174 882 123
|
23 491 639 763
|
1.2
|
Chiqim:
|
OFch
|
OFch
|
|
Material, tovar, ish va xizmatlar uchun mol yetkazib beruvchilarga to‘langan pul mablag‘lari
|
9 174 831 824
|
8 099 605 608
|
|
Xodimlarga va ular nomidan to‘langan pul mablag‘lari
|
2 964 375 966
|
2 030 453 247
|
|
Boshqa chiqimlar
|
692 576 553
|
638 974 563
|
|
Jami chiqim
|
12 831 784 323
|
10 769 033 418
|
|
Operatsion faoliyatning sof kirimi, chiqimi
|
OFk/ch
|
OFk/ch
|
2
|
Investitsion faoliyatdan pul oqimi
|
IF0
|
IF1
|
2.1
|
Asosiy vositalarni sotish
|
IFk
|
IFk
|
|
Nomoddiy aktivlarni sotish
|
-
|
-
|
|
Uzoq va qisqa muddatli investitsiyalarni sotib olish
|
-
|
-
|
|
Boshqa kirimlar
|
-
|
-
|
|
Jami kirim
|
-
|
-
|
2.2
|
Chiqim
|
IFch
|
IFch
|
|
Asosiy vositalarni sotib olish
|
259 684 246
|
212 967 079
|
|
Nomoddiy aktivlarni sotib olish
|
-
|
-
|
|
Uzoq va qisqa muddatli investitsiyalarni sotib olish
|
15 864 832
|
14 000 000
|
|
Boshqa chiqimlar
|
1 984 528 934
|
1 767 808 328
|
|
Investitsion faoliyatdan sof kirim, chiqim
|
IFSk/ch
|
IFSk/ch
|
3
|
Moliyaviy faoliyat pul oqimi
|
MF0
|
MF1
|
3.1
|
Kirim:
|
MFk
|
MFk
|
|
Olingan foizlar
|
77 246
|
54 152
|
|
Olingan dividendlar
|
17 571 935
|
18 113 675
|
|
Aksiyalar chiqarishdan yoki xususiy kapital bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa instrumentlardan kelgan pul tushumlari
|
-
|
-
|
|
Uzoq va qisqa muddatli kredit va qarzlar bo‘yicha pul tushumlari
|
582 946 372
|
496 256 251
|
|
Uzoq muddatli ijara (moliyaviy lizing) bo‘yicha pul tushumlari
|
-
|
-
|
|
Boshqa kirimlar
|
916 457 128
|
880 676 885
|
|
Jami kirim
|
1 517 052 681
|
1 395 100 963
|
3.2
|
Chiqim
|
MFch
|
MFch
|
|
To‘langan foizlar
|
291 517 826
|
266 376 133
|
|
To‘langan dividendlar
|
1 757 408 331
|
1 757 408 331
|
|
Xususiy aksiyalar sotib olingandagi pul to‘lovlari
|
-
|
-
|
|
Uzoq va qisqa muddatli kredit va qarzlar bo‘yicha pul to‘lovlari
|
725 816 945
|
676 043 436
|
|
Uzoq muddatli ijara (moliyaviy lizing) bo‘yicha pul to‘lovlari
|
-
|
-
|
|
Boshqa chiqimlar
|
78 241 349
|
72 511 075
|
|
Moliyaviy faoliyatdan sof kirim, chiqim``
|
MFSk/ch
|
MFSk/ch
|
|
Tahlil qilinayotgan davrda pul oqimining jami o‘zgarishi
|
|
|
Pul oqimini egri usuldagi hisob-kitoblari natijalari quyidagi jadval ma’lumotlarida aks etgan.
5-jadval
Olmaliq kon metallurgiya kombinatining pul oqimini egri usulda tahlili5
Ko‘rsatkichlar
|
Summa, ming so‘m
|
Pul oqimini qoldig‘i
|
1 408 975 313
|
Sof foyda
|
1 994 775 407
|
Hisoblangan amortizatsiya
|
1 517 052 681
|
Asosiy vositalarni hisobdan chiqarishdan natija
|
2286741318
|
Boshqa korxonalarda qatnashishdan daromadlar
|
|
Ishlab chiqarish zaxiralaridagi o‘zgarishlar
|
281 166 851
|
Tugallanmagan ishlab chiqarish hajmidagi o‘zgarishlar
|
|
Kelgusi davr xarajatlari o‘zgarishi
|
3282496
|
Tayyor mahsulot hajmidagi o‘zgarishlar
|
58476396
|
Debitorlik majburiyatlari o‘zgarishi
|
|
Kreditorlik majburiyatlari o‘zgarishi
|
416837667
|
Qisqa muddatli qo‘yilmalar o‘zgarishi
|
|
Kelgusi davr daromadlari o‘zgarishi
|
277648936
|
Joriy faoliyat bo‘yicha jami pul oqimi
|
|
Investitsion faoliyat
|
|
Kirim
|
-
|
Chiqim
|
1 984 528 934
|
Investitsion faoliyat bo‘yicha jami pul oqimi
|
|
Moliyaviy faoliyat
|
|
Kirim:
|
1 517 052 681
|
Chiqim:
|
78 241 349
|
Moliyaviy faoliyatdan jami pul oqimi
|
1 335 931 770
|
Pul oqimining davr oxiriga qoldig‘i
|
-1 342 248 361
|
Pul oqimining davr boshiga qoldig‘i 171.9 mln so‘mni tashkil etgan. Joriy davrda sof foyda 1 994 775 mln so‘mni, hisoblangan amortizatsiya (897 mln.so‘mni), asosiy vositalarni hisobdan chiqarishdan natija (2286741mln so‘m), boshqa korxonalarda qatnashishdan daromadlar (281 166 mln so‘m), ishlab chiqarish zaxiralaridagi o‘zgarishlar (228166 mln so‘m), tugallanmagan ishlab chiqarish hajmidagi o‘zgarishlar (0.0 mln so‘m), kelgusi davr xarajatlari o‘zgarishi (3282 mln so‘m), tayyor mahsulot hajmidagi o‘zgarishlar (58476 mln so‘m), debitorlik majburiyatlari o‘zgarishi (1 063 mln so‘m), kreditorlik majburiyatlari o‘zgarishi (58476 mln so‘m), qisqa muddatli qo‘yilmalar o‘zgarishi (0.0 mln.so‘m), kelgusi davr daromadlari o‘zgarishi (277648 mln so‘m), investitsion faoliyat kirimi (889.0 mln.so‘m), investitsion faoliyat chiqimi (1 984 528 mln so‘mni), investitsion faoliyat bo‘yicha jami pul oqimi (1 984 528mln so‘m), moliyaviy faoliyat kirimi (1 517 052 mln so‘m), moliyaviy faoliyat chiqimi (78 241 mln so‘m), sof pul oqimi (1 335 931 mln so‘m)ni tashkil qilgan. Pul mablag‘larining davr oxiriga qoldig‘i 468 mln so‘mga teng bo‘lgan.
6-jadval
Buxgalteriya balansining tuzilishi bo‘yicha pul oqimining hisob-kitobi6
Balans tarkibi
|
Belgi
|
Hisob-
Kitobi
|
Aktivlar
|
|
|
Uzoq muddatli aktivlar
|
UMA
|
+
|
Joriy aktivlar
|
JA
|
+
|
Tovar-moddiy zaxiralar
|
TMZ
|
+
|
Debitorlik majburiyatlari
|
DM
|
+
|
Pul mablag‘lari
|
PM
|
+
|
Passivlar
|
=
|
=
|
O‘z mablag‘lari manbasi
|
O‘MM
|
+
|
Uzoq muddatli kreditlar
|
UMKQ
|
+
|
Qisqa muddatli kreditlar
|
QMK
|
+
|
Kreditorlik majburiyatlari
|
KM
|
+
|
∑A = UMA+TMZ+DM+PM
∑P = O‘MM+UMKQ+QMKQ+KMKQ
PM= ∑P - ∑A = O‘MM+UMKQ+QMKQ+KMKQ-UMA+TMZ+DM+PM
3. Korxonaning pul mablag‘lari bilan ta’minlanganligi va ular oqimini tahlil qilishning o‘ziga xos xususiyatlari
Xo‘jalik yurituvchi subyekt pul mablag‘lari va ularning ekvivalentlarini keltirib chiqarish, shuningdek‚ keltirib chiqarilgan pul mablag‘lari va ularning ekvivalentlaridan maqsadli va samarali foydalanish juda qiyin jarayon. Ya’ni pulni topish qiyin uni ishlatish undanda qiyin.
Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatida, xo‘jalik jarayonlarida doimo pul mablag‘lari va ularning ekvivalentlariga zaruriyat seziladi. Negaki barcha munosabatlar ushbu oqim harakati bilan boshlanadi va tugaydi. Barcha moliyaviy munosabatlar ham ushbu birlik orqali tartiblanadi.
Har bitta xo‘jalik yurituvchi subyekt yetarli miqdorda pul va pul ekvivalentlari bilan ta’minlangan holdagina uning ishlab chiqarish, tijorat va moliyaviy faoliyati uzluksizligi ta’minlanadi. Agar ta’minotda uzilish bo‘ladigan yoki zaruriy likvid mablag‘larga yetishmovchiliklar kuzatiladigan bo‘lsa bunday subyektning nafaqat operatsion faoliyati‚ balki butun xo‘jalik faoliyatida tanglik yuzaga keladi, moliyaviy ahvoli qiyinlashadi va uni boshqarish yanada murakkablashadi.
Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning daromad keltiruvchi faoliyat turlari, shakllari qanchalik farqli bo‘lmasin, ularning pul mablag‘lari va pul ekvivalentlariga bo‘lgan ehtiyojlari bir xil sabablardan kelib chiqadi. Bu uzluksiz va davomli faoliyatni amalga oshirish aktivlarni sotib olish va joylashtirish, o‘z majburiyatlarida amalga oshirish, investorlarga daromadlarini to‘lash yuzasidan zaruriy amallarning bir xilligidan kelib chiqadi.
Pul mablag‘larining manbalarida birinchi navbatda xususiy kapitalning shakllanishiga ahamiyat qaratish lozim. Xususiy kapital xo‘jalik yurituvchi subyektning boshlang‘ich kapitalidir. Ushbu kapital asosiy va aylanma kapital minimumini ta’minlab beradi.
Pul oqimlarining shakllanishi va ularning ishlatilishidagi umumiy jihatlar bilan bir qatorda albatta har bitta korxonaning ularning harakati, tezligi yuzasidan o‘ziga xos jihatlari mavjud. Masalan: pul va pul ekvivalentlarining harakati savdoda, umumiy ovqatlanishda, qurilishda, sanoatda, qishloq xo‘jaligida bir-biridan tubdan farq qiladi. Bu tarmoq va bo‘g‘inning, korxona faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqadi.
Pul mablag‘laridan samarali foydalanishni tashkil etish ko‘p jihatdan korxonalarda pul mablag‘larining harakatini optimal boshqarishni tashkil etilganligiga va ular ustidan nazoratni yo‘lga qo‘yilganlik darajasiga bog‘liq. Biroq, ko‘plab korxonalarda pul mablag‘lari va pul ekvivalentlarini boshqarish va doimiy nazorat qilishdagi kamchiliklar tufayli moliyaviy natijaviylikdagi ijobiy holat, debitorlik majburiyatlarini oshirib yuborish, undirilmagan qarzdorlikning ko‘payishi hisobiga moliyaviy holat yomonlashganligini ko‘rish mumkin. To‘g‘ri bu holat keyingi faoliyatlar uchun manba sifatida qaralishi mumkin, lekin ularning doimiy aylanishdan chetlanishlari tufayli korxona ish faolligi, likvidligi sustlashadi, moliyaviy ahvoli qiyinlashadi. Shu sababli, pul mablag‘larini boshqarishda har bitta korxonaning pul mablag‘lari va pul ekvivalentlarining faoliyat uzluksizligini ta’minlash, majburiyatlarning ortib ketishiga yo‘l qo‘ymaydigan taktik boshqaruvini yo‘lga qo‘yish choralarini ko‘rish lozim bo‘ladi.
Pulni aylanish doiraviy aylanishlarini tarmoq va faoliyat turlari bo‘yicha farqlanishini quyidagi jadval ma’lumotlaridan ham aniq ko‘rish mumkin.
7-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
